Η Εκπαίδευση στη Μικρά Ασία

Σχολές, Ακαδημίες, Σχολεία, Αρρεναγωγεία και Παρθεναγωγεία της Μικράς Ασίας

Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης. Ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της πόλης ιδρυθέν το 1733.

Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης (1733)

Μουσείον και Βιβλιοθήκη της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης

Ομήρειο Παρθεναγωγείο Σμύρνης (1881)

Κεντρικό Παρθεναγωγείο  Αγίας Φωτεινής Σμύρνης (1830)

Ελληνικόν Παιδαγωγείον Σμύρνης (1851)

Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης (1809), με πνευματικό ηγέτη τον Αδαμάντιο Κοραή

Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον Ικονίου

Κεντρική Ελληνική Σχολή Προύσης

Αστική Σχολή Δεμιρδεσίου (Προύσης)

Λουιζίδειος Σχολή Μάκρης

Λουιζίδειος Σχολή Λιβισίου

Αναξαγόρειος Σχολή Βουρλών

Ακαδημία Κυδωνιών, Αϊβαλί (1800)

Θεολόγεια Εκπαιδευτήρια Φιλαδέλφειας

Κρηναία Σχολή Αρρένων (1879)

Σχολές Μονής Ταξιαρχών στην Καισάρεια

Αστική Σχολή Προκοπίου

Αστική Σχολή Αττάλειας

Σύλλογος «Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης Πρόοδος», Κασαμπάς

Ιερατική Σχολή Μονής Προδρόμου στο Ζιντζίντερε

Ιεροδιδασκαλείο του Συλλόγου Μικρασιατών «Ανατολή» στην Πάτμο (1900)

Ενοριακά σχολεία Σμύρνης που λειτουργούσαν ως το 1922 ήταν: Αγίας Αικατερίνης, Αγίου Δημητρίου (Χατζηαντώνειος), Αγίου Κωνσταντίνου και Τιμίου Προδρόμου.

και με αποκορύφωμα της εκπαίδευσης το Ιωνικό Ελληνικό Πανεπιστήμιο Σμύρνης που δεν πρόλαβε να λειτουργήσει καθώς τις έτοιμες εγκαταστάσεις του »πρόλαβε»  η Μικρασιατική Καταστροφή.

 

Η εκπαίδευση των Μικρασιατών ξεκίνησε από τους νάρθηκες των εκκλησιών και των μοναστηριών, γαλουχήθηκε στα χέρια απλοϊκών αλλά ακαταπόνητων ιερωμένων κι αυτοδίδακτων λαϊκών, ανδρώθηκε στους περιβόλους των ενοριακών ναών, όπου στεγαζόταν τα σχολεία, κι έγινε θεσμός, που αναζωπύρωσε το φρόνημα και τόνωσε την εθνική συνείδηση των σκλάβων με τη δραστηριότητα των κατά τόπους μητροπολιτών, του Οικουμενικού Πατριαρχείου, των κοινοτικών αρχών και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Βάση της εκπαίδευσης ήταν το κοινοτικό σχολείο, που αποτελούσε εξέλιξη των πρώτων σχολείων, των γνωστών παιδαγωγείων ή γραμματοδιδασκαλείων, όπου δίδασκάν αυτοσχέδιοι συνήθως δάσκαλοι, οι γραμματιστές. Τα γραμματοδιδασκαλεία διατηρήθηκαν σ’ απομονωμένες περιοχές μέχρι το 1922! Παράλληλα με το κοινοτικό υπάρχει και το ιδιωτικό που γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση στη Σμύρνη. Τα κοινοτικά σχολεία διακρίνονται στα απλά κοινοτικά σχολεία και τις Κεντρικές σχολές. Η Κεντρική όμως σχολή είναι συνήθως σχολείο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Το κοινοτικό σχολείο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης παρουσιάζει τις μορφές: Αρρεναγωγείο, Παρθεναγωγείο, Νηπιαγωγείο. Στη Μ. Ασία, μόνον όταν η κοινότητα ήταν πολύ μικρή ή τα οικονομικά της περιορισμένα, υπήρχαν μικτά δημοτικά σχολεία. Προϋπήρξαν βέβαια τα αρρεναγωγεία, που ήταν εξέλιξη των γραμματοδιδασκαλείων, κι ακολούθησαν τα παρθεναγωγεία αργά αλλά σταθερά, για να γενικευτούν σ’ όλες τις κοινότητες της Μ. Ασίας.

Σχεδόν παράλληλα με την καθιέρωση του παρθεναγωγείου δημιουργείται και ο θεσμός του νηπιαγωγείου. Τα έτη φοίτησης στα σχολεία αυτά δεν ήταν προκαθορισμένα, αλλά ποίκιλαν ανάλογα με τα οικονομικά της κοινότητας και την πολιτιστική στάθμη των κατοίκων. Αρχικά στα κοινά δημοτικά σχολεία εισάγεται η αλληλοδιδακτική μέθοδος από τον Φιλιππουπολίτη Γεώργιο Κλεόβουτο το 1819, που γενικεύεται βαθμηδόν σ’ όλη τη Μ. Ασία για περισσότερο από 50 χρόνια. Τα αλληλοδιδακτικά σχολεία επιβλήθηκαν για λόγους οικονομικούς, αφού στις δύο πρώτες τάξεις δίδασκαν οι μεγαλύτεροι μαθητές, αλλά και γιατί ανταποκρινόταν στις παιδαγωγικές αντιλήψεις της εποχής.

Παράλληλα με την αλληλοδιδακτική μέθοδο χρησιμοποιήθηκε κι η συνδιδακτική μέθοδος, που αποσκοπούσε στη δημιουργία μικτών σχολείων, αλλά απ’ ότι γνωρίζουμε η μέθοδος αυτή χρησιμοποιήθηκε κυρίως στα σχολεία της Σμύρνης.

Οι απόφοιτοι των αλληλοδιδακτικών σχολείων μπορούσαν να συνεχίσουν τη φοίτησή τους στα ελληνικά σχολεία, που αντιστοιχούσαν με τα παλαιότερα δικά μας σχολαρχεία. Κάθε ελληνική κοινότητα ανάλογα με τα οικονομικά της και τον αριθμό των μαθητών της είχε κοντά στο δημοτικό της σχολείο (αλληλοδιδακτικό ή όχι) ολόκληρο ελληνικό σχολείο (τριετές) ή μία ή δύο τάξεις του προσαρτημένες στο δημοτικό. Ωστόσο οι δάσκαλοι των ελληνικών σχολείων είχαν ανώτερη μόρφωση από τους αλληλοδιδάκτες, που συνήθως μόλις είχαν τελειώσει τη σειρά των ελληνικών μαθημάτων.

Τα αλληλοδιδακτικά σχολεία καταργούμενα σιγά – σιγά αντικαθίσταντο από τις αστικές σχολές, που συνήθως ήταν επτατάξιες. Τα επτατάξια αυτά δημοτικά σχολεία αντιστοιχούσαν με τα εξατάξια της ελεύθερης Ελλάδας κι έλαβαν την αρχή τους από το παράδειγμα της Κωνσταντινούπολης, όπου για πρώτη φορά εφαρμόστηκαν, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Οι αστικές σχολές της Μ. Ασίας δεν είναι αυτό, που ονομάζουμε εμείς δημοτικό σχολείο, αλλά ένας αυτοτελής παιδευτικός κύκλος μαθημάτων, που αποσκοπεί στην παροχή ωφέλιμων γνώσεων, την κατάρτιση γραμματισμένων ανθρώπων των κοινοτήτων για τη διοίκησή τους (δημογερόντων, εφόρων, επιτρόπων, γραμματέων Μητροπόλεων) και τη δημιουργία ικανών προσώπων για το μικρεμπόριο, για την καλύτερη καλλιέργεια των κτημάτων και την αποδοτικότερη εξάσκηση των λοιπών πρακτικών επαγγελμάτων.

Οι αστικές σχολές ήταν κυρίως αρρεναγωγεία και μόνο, όταν δεν υπήρχε στην κοινότητα παρθεναγωγείο φοιτούσαν και κορίτσια σ’ αυτές. Κανόνας στην Μικρασιατική εκπαίδευση ήταν ο χωρισμός της εκπαίδευσης των αγοριών από τα κορίτσια. Έτσι παράλληλα με τα δημοτικά σχολεία ή αλληλοδιδακτικά ή αστικές σχολές ή αρρεναγωγεία υπήρχαν και τα παρθεναγωγεία, που σαν θεσμός εμφανίζεται μετά την ίδρυση των αρρεναγωγείων, στεγάζονται σε δευτερότερα κτίρια, η φοίτηση σ’ αυτά είναι μικρότερη κατά 1-3 χρόνια και σε οικονομική κρίση της κοινότητας συγχωνεύονται με τα αρρεναγωγεία ή συνυπάρχουν με άλλο τύπο σχολείων της Μ. Ασίας, τα νηπιαγωγεία, σαν νηπιοπαρθεναγωγεία.

Σκοπός των παρθεναγωγείων ήταν η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας από τα κορίτσια για την πληρέστερη ένταξή τους στην εθνική κοινότητα του μικρασιατικού ελληνισμού, η ανάγκη της γνωριμίας ενός γλωσσικού οργάνου για την αλληλογραφία με τους μακριά από την πατρίδα ξενιτεμένους συνήθως συζύγους τους, η δυνατότητα να παρακολουθήσουν και να βοηθούν τη μόρφωση και την αγωγή των παιδιών τους αργότερα, η μετάδοση γνώσεων υγιεινής, καθαριότητας, μαγειρικής, ραπτικής, κοπτικής, κεντημάτων κλπ. Ήδη πριν από το 1856 ο θεσμός των παρθεναγωγείων ήταν γνωστός σ’ όλη τη Μ. Ασία.

Μαζί με τα αρρεναγωγεία και τα παρθεναγωγεία γενικευμένος ήταν στο μικρασιατικό χώρο ο θεσμός των νηπιαγωγείων. Τα νηπιαγωγεία στη Μ. Ασία είχαν ιδιαίτερο σκοπό, διάφορο από των δικών μας νηπιαγωγείων. Τα νήπια συμπληρώνοντας το τέταρτο έτος τους μέχρι το έκτο ή από το πέμπτο, όπου αυτά ήταν πολλά και η νηπιαγωγός μία, φοιτούσαν στο νηπιαγωγείο, για να ακούσουν και να μαθαίνουν τα ελληνικά, που είχαν χάσει οι τουρκόφωνοι γονείς τους. Επίσης υπήρχαν και πρότυπα δημοτικά σχολεία.

Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Στις έδρες των μητροπόλεων, στις μεγάλες πόλεις, σε φημισμένα μοναστήρια ή στο κέντρο μεγάλων αγροτικών συνοικισμών είχαν ιδρυθεί Κεντρικές σχολές ή κοινοβιακά σχολεία αρρένων ή θηλέων με οικοτροφεία για τα παιδιά, που έρχονταν από μακριά. Οι Κεντρικές σχολές είχαν ολόκληρο ελληνικό σχολείο και τάξεις ή και πλήρες γυμνάσιο.

Μετά τον κύκλο των μαθημάτων των ελληνικών σχολείων ή των ολοκληρωμένων αστικών σχολών υπήρχε το Γυμνάσιο, όπου δίδασκαν πτυχιούχοι του πανεπιστημίου Αθηνών ή ευρωπαϊκών πανεπιστημίων ή απόφοιτοι ιερατικών σχολών.
Προτού να ιδρυθεί ένα γυμνάσιο δημιουργούνταν τάξεις γυμνασιακές στα ελληνικά σχολεία ή στις αστικές σχολές. Όταν συμπλήρωναν τις τρεις πρώτες γυμνασιακές τάξεις, σχηματιζόταν το ημιγυμνάσιο. Έπειτα από το γυμνάσιο υπήρχαν στη Μ. Ασία Ιερατικές Σχολές, που ιδρύθηκαν για να μορφώνουν ιερείς και δασκάλους για τις ελληνικές κοινότητες όλης της Ανατολής. Κοντά στα ημερήσια σχολεία δημιουργήθηκαν σε πολλά μέρη της Μ. Ασίας και νυχτερινές σχολές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Σχετικά με την επαγγελματική αποκατάσταση των νέων είχαν ιδρυθεί και λειτουργούσαν στη Μ. Ασία πλήθος από επαγγελματικά σχολεία. Πέρα από τις διάφορες μορφές και βαθμίδες του κοινοτικού σχολείου που αναφέραμε, δεν έλειψε από το χώρο της μικρασιατικής εκπαίδευσης κι η ιδιωτική πρωτοβουλία. Τελειώνοντας την αναφορά αυτή για τα είδη των Μικρασιατικών σχολείων δεν πρέπει να παραλείψουμε και τα Ορφανοτροφεία, που είχαν ιδρυθεί σε πόλεις, επαρχιακά κέντρα και μοναστήρια της Μ. Ασίας. Μέσα στα ορφανοτροφεία αυτά λειτουργούσαν δημοτικά σχολεία για την παροχή στοιχειωδών γνώσεων στα ορφανά.

Πηγές:

Τα σχολεία της Σμύρνης – Νικολάου Παπαχρυσού (http://www.delfini1922.gr/mikrasiatika_13.php)

Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

Advertisement

Παναγίες της Μικράς Ασίας και της Θράκης

Γιώργου Καζάνα

Προέδρου Ένωσης Μικρασιατών Φοιτητών

Παναγία η Τρυφώτισσα (Τριφώτισσα), από την Αίνο της Ανατολικής Θράκης (Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Νικολάου Αλεξανδρούπολης).

…και για την ψυχή του ανθρώπου καθισμένη στα γόνατα της Υπερμάχου Στρατηγού,
πού ειχε στα μάτια ψηφιδωτό τον καημό της Ρωμιοσύνης,
εκείνου του πελάγου τον καημό σαν ήβρε το ζύγιασμα της καλοσύνης…

Γιώργος Σεφέρης, Ημερολόγιο καταστρώματος, Γ΄

1)    Παναγία η Τρυφώτισσα, από την Αίνο της Ανατολικής Θράκης (Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Νικολάου Αλεξανδρούπολης). Την ιερά και θαυματουργή εικόνα του 13ου αι. μετέφεραν οι πρόσφυγες από την Αίνο της Ανατολικής Θράκης μετά την Ανταλλαγη Πληθυσμων στην Αλεξανδρουπολη όπου εγκαταστάθηκαν και την εναπέθεσαν στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου. Η εικόνα είναι σπάνιας τεχνοτροπίας (ξύλινη ανάγλυφη εικόνα με επίστρωση από σπάνιες χρωστικές ουσίες – συνυπάρχουν δηλάδή σε αυτή ταυτόχρονα δύο διαφορετικές τεχνοτροπίες, ένας συνδυασμός γλυπτικής και ζωγραφικής) και από τις ελάχιστες ανάγλυφες εικόνες στον ορθόδοξο κόσμο. Μαρτυρίες προσφύγων ανέφεραν ότι η Παναγία η Τρυφώτισσα (ή Τριφώτισσα) αποτελούσε καταφυγή για τους ασθενούντες και επιτέλεσε πολλά θαύματα που αφορούσαν στη θεραπεία των ματιών αλλά και πολλές άλλες θεραπευτικές ευεργεσίες.    Η Παναγία ΜΗ(ΤΗ)Ρ Θ(Ε)ΟΥ Η ΤΡΥΦ(ΩΤΙ)ΣΑ, εικονίζεται σε χαμηλό ανάγλυφο, μετωπικά, στον τύπο της Οδηγήτριας, υποβαστάζοντας τον Ιησού Χριστό στο καλυμμένο με το μαφόριο αριστερό χέρι της, κρατώντας κλειστό ειλητάριο. Οι εκφράσεις των προσώπων, οι ευκρινείς πτυχώσεις των ενδυμάτων, οι φωτοσκιάσεις στα πρόσωπα και η παντελής έλλειψη κάθε επίπεδης επιφάνειας στις μορφές, μας δίνουν ένα τέλειο συνδυασμό γλυπτικής και ζωγραφικής της μεσοβυζαντινής περιόδου. Τα μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια της Παναγίας της έδωσαν το ασυνήθιστο επίθετο Τρυφώτισσα, επειδη συγκεντρώνουν επάνω τους όλη την ένταση της μορφής της και επειδή οι χριστιανοί της ευρύτερης περιοχής της Αίνου κατέφευγαν στην χάρη της όταν οι αντανακλασεις των ακτίνων του ήλιου πάνω στις πολλές αλυκές τους έβλαπταν την όραση.

2)  Παναγία Ατταλειώτισσα – Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Ταύρου Αττικής. Οι χριστιανοί της Αττάλειας με ιδαίτερη ευλάβεια τιμούσαν τη Θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας της Κύκκου – Τζίγκο Παναγιά, όπως την αποκαλούσαν με την τοπική προφορά – η οποία είχε τοποθετηθεί σε περίοπτη θέση στον ναό του Αγίου Νικολάου της Αττάλειας. Μετά την Καταστροφή, μεταφέρθηκε από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες στον κυρίως ελλαδικό κορμό και από το 1929 βρίσκεται στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου του προσφυγικού Δήμου Ταύρου της Αθάνας, που κτίστηκε από τους Μικρασιάτες. Η περιοχή από Σφαγεία μετονομάστηκε σε Ταύρος, για να ενθυμούνται οι Ατταλειώτες, που εγκατεστάθηκαν εκεί, την μεγάλη οροσειρά του Ταύρου που περιβάλλει την Αττάλεια και όχι μόνον. Η πανήγυρις της «Τζίγκο-Παναγιάς» στον Ταύρο της Αθήνας γίνεται κάθε χρόνο την Κυριακή των Μυροφόρων όπως και στην Αττάλεια.

Οι Ατταλειώτες αρχικά γιόρταζαν την θαυματουργή εικόνα την 8η Σεπτεμβρίου, ημέρα του Γενεθλίου της Θεοτόκου. Κάποια χρονιά όμως, ξημερώματα Κυριακής των Μυροφόρων, ενώ γινόταν αγρυπνία στον ναό του Αγ. Νικολάου της Αττάλειας, η Παναγία θεράπευσε θαυματουργικά και κατέστησε απόλυτα υγιή μια κοπέλα εκ γενετής παράλυτη. Έκτοτε οι χριστιανοί την γιόρταζαν δύο φορές τον χρόνο. Μία φορά στις 8 Σεπτεμβρίου και άλλη μία την Κυριακή των Μυροφόρων, σε ανάμνηση του τελεσθέντος θαύματος.

Η Παναγία της Προύσας

3)    Παναγία η εκ Προύσας Μικράς Ασίας Ρόδον το Αμάραντον – Iερός Nαός Εισοδίων της Θεοτόκου Σερρών. Ἡ θαυματουργός εἰκόνα τῆς Παναγίας πού σήμερα φυλάσσεται στό Ναό προέρχεται ἀπό τά περίχωρα τῆς Προύσας τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, καί μετεφέρθη ἀπό τούς πρόσφυγες Μικρασιάτες μετά τόν ξεριζωμό τοῦ 1922 καί τήν ἐγκατάστασή τους στή νέα πατρίδα. Ἀπό τήν ἐγκατάσταση τῶν προσφύγων στήν περιοχή τῶν Σφαγείων της πόλης των Σερρών, μέχρι τό 1947 ἡ περίπυστος εἰκόνα τῆς Παναγίας φυλασσόταν στό σπίτι τῆς Δέσποινας Χιδερίδου, ὅπου πολλοί χριστιανοί τήν ἐπισκέπτονταν γιά νά τήν προσκυνήσουν. Τό 1947 σύμφωνα μέ ἀξιόπιστες μαρτυρίες πιστῶν, ἡ Κυρία Θεοτόκος ἐμφανίστηκε σέ μία δασκάλα καί τῆς εἶπε ὅτι ἦρθε ἡ ὥρα νά ἀποκτήσει τό δικό της σπίτι, ὑποδεικνύοντας ἀκριβῶς καί τό μέρος ὅπου σήμερα βρίσκεται ὁ Ναός.

Ἔτσι κτίσθηκε ὁ πρῶτος Ναός ἐξυπηρετώντας τίς λατρευτικές ἀνάγκες τῶν πιστῶν μέχρι τό 1967, χρονιά πού κτίστηκε ὁ δεύτερος Ναός. ὁ ὁποῖος ὅμως γκρεμίστηκε λόγω ρωγμών στήν τοιχοδομία. Το 1998 τελέσθηκε ὁ ἁγιασμός τῆς θεμελιώσεως του σημερινού ναού ὁ ὁποῖος εἶναι τρίκλιτη βασιλική μέ ὑπερῶο. Το 2003 πραγματοποιήθηκαν τά ἐγκαίνια τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, ο οποίος εορτάζει πανηγυρικά στίς 21 Νοεμβρίου, εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου.

4)  Παναγία »Ρόδον τον Αμάραντον» εκ Σμύρνης (Παναγία η Σουλτάνα) – Ι.Ν. Αγίας Φωτεινής Πατρών. Η εικόνα της Παναγίας Ρόδον το Αμάραντον αγιογραφήθηκε στη Μικρά Ασία το 1890 και φυλάσσονταν στον ιστορικό και μεγαλοπρεπή Ναό της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνη (ο Ναός αυτός και το περίφημο κωδωνοστάσιο του ανατινάχθηκαν με δυναμίτιδα, από τους Τούρκους, μετά την καταστροφή του ‘22). Τη μετέφερε στην Αχαΐα ο Ιωάννης Αλεξανδρίδης, ο οποίος σήμερα δεν βρίσκεται πια εν ζωή, πνευματικό παιδί του αγίου ιερομάρτυρα και εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου.
Όταν κτίσθηκε ο ιερός Ναός Αγίας Φωτεινής στην Πάτρα, από τους πρόσφυγες της Αχαΐας, που έδωσαν στο Ναό το όνομα της Αγίας που θα τους θύμιζε τον ιστορικό Ναό τους στη Σμύρνη, ο Ιωάννης Αλεξανδρίδης δώρισε την εικόνα στον ιερό αυτό Ναό, όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα. Στο Ναό αυτό διετέλεσε επίτροπος για πολλά χρόνια. Στο Ναό φυλάσσεται και άλλη εικόνα της Παναγίας καθώς και ιερό Ευαγγέλιο από το Ναό της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνης. Τα έφεραν οι ηρωικοί πρόσφυγες, με κίνδυνο της ζωής των, που προτίμησαν να κουβαλήσουν από τα μέρη εκείνα τούτα τα πολύτιμα πνευματικά κληροδοτήματα και όχι κομμάτια από την προσωπική τους περιουσία! Στον ιερό Ναό της Αγίας Φωτεινής Πατρών, υπηρέτησε ως πρώτος Εφημέριος αυτής ο πρόσφυγας Ιερεύς π. Κωνσταντίνος Αλεξίου, κεκοιμημένος πλέον σήμερα, ο οποίος είχε χειροτονηθεί Ιερεύς από τον Άγιο Χρυσόστομο Σμύρνης. Στην εικόνα ιστορούνται ακόμη ο Άγιος Αλέξανδρος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο Άγιος Αμφιλόχιος επίσκοπος Ικονίου, ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Γεώργιος, ο Προφήτης Ησαΐας, ο Προφήτης Δανιήλ και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Είναι «έργον Παύλου Σωτηρίου Καίσαρη εν Σύλλη» Μικράς Ασίας, όπου αναγράφεται και επιγραφή στην τουρκική διάλεκτο αλλά με ελληνικούς χαρακτήρες.
Όπως είπαμε εικονίζεται η Παναγία Ρόδον το Αμάραντον. Όλοι οι κάτοικοι της περιοχής όμως τη γνωρίζουν ως «Παναγία η Σουλτάνα», δηλαδή Παναγία Δέσποινα ή Παναγία πάντων Βασίλισσα.

5)  Παναγία Ξενια εκ Μικράς Ασίας (νυν αποκείμενη στην ομώνυμη Ι. Μ. του Πηλίου).

6)  Παναγία της Σμύρνης– Ι.Μητροπολιτικός Ναός Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης.

7)  Παναγία Οδηγήτρια εκ Μουγλών Μικράς Ασίας. Στον Ιερό Ναό Γενεσίου της Θεοτόκου (Παναγίτσα) Νικαίας που κτίσθηκε από Μικρασιάτες πρόσφυγες, φυλάσσεταιη ιερή εικόνα που έφεραν από τα Μούγλα της Μικράς Ασίας και εικονίζει την Παναγία στον τύπο της Οδηγήτριας.

8)  Παναγία η Αβασσιώτισα -Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Αγίου Στεφάνου Αττικής.

9)  Παναγία Οδηγήτρια – Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής Επταλόφου Αμπελοκήπων Θεσ/νίκης.

Παναγία Παραβουνιώτισσα. Την ιερά εικόνα έφεραν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες από τη Γαλλιμή του Μαρμαρά, που εγκαταστάθηκαν στην Ερέτρια της Εύβοιας.

10)   Παναγία Παραβουνιώτισσα, Ερέτρια Εύβοιας.

11)   Παναγία η Φανερωμένη Νέας Αρτάκης στην Εύβοια.

Παναγία η Βηματάρισσα- Λαγκαδάς Θεσσαλονίκης

12)  Στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Λαγκαδά, φυλάσσεται η Θαυματουργός εικόνα της Παναγίας της Βηματάρισσας (15ος αιώνας), την οποία μετέφεραν οι πρόσφυγες από τις αλησμόνητες πατρίδες της Ανατολικής Θράκης και συγκεκριμένα από την περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών.

13)   Παναγία Ατταλειώτισσα – Γαλήνη Νάξου.

14)   Παναγία η Βουρλιώτισσα (Παναγία των Βρυούλων). Η ιερά εικόνα Της βρίσκεται στον Ι.Μητροπολιτικό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Νέας Φιλαδέλφειας Αττικής. Η Ιερά Μονή Παναγίας των Βρυούλων βρίσκεται στην Πλ.Αμερικής στο κέντρο της Αθήνας με Ιερό Μετόχιο στον Ωρωπό Αττικής.

Παναγία η Επίσκεψις (από την Τρίγλια της Βιθυνίας Μικράς Ασίας), ψηφιδωτή εικόνα του 13ου αι.

15)  Παναγία η Επίσκεψις (Θεοτόκος η Γλυκοφιλούσα) από την Τρίγλια της Βιθυνίας Μικράς Ασίας: ψηφιδωτή εικόνα- τέλη 13ου αι.- Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών.

Η Θεοτόκος κρατεί τον μικρό Χριστό με το δεξί της χέρι, ενώ με το αριστερό Τον προτείνει στον θεατή και συγχρόνως Τον ικετεύει για τη σωτηρία των ανθρώπων. Το Θείο Βρέφος αγκαλιάζει τρυφερά τη Μητέρα Του ακουμπώντας το μάγουλό Του στο δικό Της. Ο συγκεκριμένος εικονογραφικός τύπος της Παναγίας, κατά τον οποίο τα δύο πρόσωπα αγγίζονται με τα μάγουλα, είναι γνωστός ως Παναγία Γλυκοφιλούσα. Ο τύπος αυτός προβάλλει τη μητρική ιδιότητα της Θεοτόκου και συγχρόνως τονίζει το ρόλο της ως προστάτιδας των ανθρώπων. Ως Μητέρα του Χριστού, εισακούεται από τον Υιό Της όταν Τον παρακαλεί για τη συγχώρεση του κόσμου. Αυτό το νόημα έχει και η επιγραφή της συγκεκριμένης εικόνας, που ονομάζει τη Θεοτόκο ΜΗ(ΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ Η ΕΠΙCΚΕΨΙC, δηλαδή η σκέπη, η προστάτιδα.Η εικόνα έχει φιλοτεχνηθεί με την τεχνική του ψηφιδωτού. Πρόκειται για τεχνική με μεγάλο κόστος, που εφαρμόζεται σπάνια σε φορητές εικόνες. Το ξύλινο πλαίσιό της αρχικά πρέπει να έφερε πολύτιμη επένδυση. Στο κέντρο του κάτω πλαισίου διακρίνεται μια εγκοπή στην οποία προσαρμοζόταν στήριγμα για την περιφορά της σε λιτανείες, δηλαδή τελετουργικές πομπές στους δρόμους της πόλης. Τον υπόλοιπο χρόνο η εικόνα θα βρισκόταν σε τέμπλο ναού, ως δεσποτική, δηλαδή τοποθετημένη παραπλεύρως της Ωραίας Πύλης. Προέρχεται από την Τρίγλια της Βιθυνίας, κοντά στην Προύσα, και κατέληξε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ως ένα από τα «Κειμήλια Προσφύγων», που έφθασαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922) και την ανταλλαγή των πληθυσμών (1923).

Η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (της Σαραντακκλησιωτίσσης) που μεταφέρθηκε από τις Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης στον προσφυγικό συνοικισμό της Θεσσαλονίκης ο οποίος έλαβε το ίδιο όνομα.

16) Παναγία η Σαραντακκλησιώτισσα. Η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (της Σαραντακκλησιωτίσσης) μεταφέρθηκε από Θρακιώτες πρόσφυγες εκ της πόλεως Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης στον ομώνυμο νέο συνοικισμό που δημιούργησαν στη Θεσσαλονίκη. Αρχικά κτίσθηκε ένας μικρός ναός (που διατηρείται ως σήμερα) και αργότερα ανεγέρθηκε μεγάλος περικαλλής ναός όπου και φυλάσσεται η ιερή εικόνα. 

Ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις Σαράντα Εκκλησιές Θεσσαλονίκης (σε ανάμνηση του ναού των Σαράντα Εκκλησιών της Ανατολικής Θράκης).

17)   Παναγία η Γρηγορούσα, ναός των Ταξιαρχών – Πλάκα Αθήνας. Ο  πρώτος Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών ήταν κατά την παράδοση κτίσμα του 9^ου αιώνα μ.Χ. και καταστράφηκε από πυρκαγιά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.  Ανοικοδομήθηκε το 1922. Παλλάδιο του Ιερού Ναού των Ταξιαρχών είναι η θαυματουργή εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, οικογενειακό κειμήλιο από τη Μικρά Ασία, η οποία αφιερώθηκε στον Ιερό Ναό το 1945. Έκτοτε πλήθος πιστών συρρέει με ευλάβεια στην Αγία Εικόνα, αποκομίζοντας γρήγορα ανακούφιση  στους ψυχικούς πόνους και θεραπεία στους σωματικούς, την επονόμασε «Γρηγορούσα». Το 1948 ο Ιερός Ναός χαρακτηρίστηκε ως Προσκυνηματικός και έλαβε την επωνυμία «Ιερό Προσκύνημα Παναγίας Γρηγορούσης – Παμμεγίστων Ταξιαρχών». Πανηγυρίζει την 8^η Σεπτεμβρίου προς τιμήν της Παναγίας και την 8^η Νοεμβρίου προς τιμήν των Ταξιαρχών.

Παναγία η Ρευματοκράτειρα ή Ρευματοκρατούσα από την Ραιδεστό Ανατολικής Θράκης. Την ιερά εικόνα μετέφεραν Θράκες πρόσφυγες από την Ραιδεστό Ανατολικής Θράκης στον Ι.Ν.Παναγίας Αχειροποιήτου Θεσσαλονίκης.

18)   Παναγία η Ρευματοκράτειρα ή Ρευματοκρατούσα από την Ραιδεστό Ανατολικής Θράκης —Θεσσαλονίκη (2 ιερές εικόνες: η μια στον Ι.Ν.Παναγίας Αχειροποιήτου και η έτερη στον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Θεσσαλονίκης).

19)   Παναγία η Φανερωμένη Νέας Ηρακλείτσας.

Παναγία Φανερωμένη από την Ηρακλείτσα της Ανατολικής Θράκης στη Νέα Ηρακλείτσα Καβάλας.

20)   Παναγία η  Δημοκρανιωτίσσα ή Μεγαλομάτα – φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ακροβουνίου Νομού Καβάλας.

Παναγία η Αναστενάρισσα, η οποία έχοντας σωθεί από τη φωτιά που έκαψε την εκκλησία στο Κωστί της Ανατολικής Θράκης

21)  Παναγία η Αναστενάρισσα, η οποία έχοντας σωθεί από τη φωτιά που έκαψε την εκκλησία στο Κωστί της Ανατολικής Θράκης , έδωσε τη χάρη Της στους Κωστηλήδες να μπαίνουν στη φωτιά και να μην καίγονται (σήμερα φυλάσσεται στο Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας).

22)  Παναγία της Πέτρας, στη Νέα Πέτρα Νομού Σερρών. Η ιερά εικόνα Της μεταφέρθηκε από τους πρόσφυγες από την Πέτρα της Ανατολικής Θράκης το 1927 στη νέα τους πατρίδα – τη Νέα Πέτρα- που έκτισαν στο Νομό Σερρών. Οι πρώτοι κάτοικοί της έκτισαν και την εκκλησία της Παναγίας, όπου με προσέλευση πλήθους πιστών λαμβάνει χώρα κάθε Δεκαπενταύγουστο το προσκύνημα της Παναγιάς της Πέτρας.

Παναγία η Φανερωμένη Νέας Μηχανιώνας.

23)   Παναγία η Φανερωμένη Μηχανιώνας (η αρχαία θαυματουργός Εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου της Μηχανιώτισσας και Φανερωμένης, μεταφερθηκε εκ της παλαιας Μηχανιώνας της Κυζικηνής Χερσονήσου, που βρίσκεται στην Προποντίδα της Μικράς Ασίας. Οι πρόσφυγες μόλις έφτασαν στη νέα τους πατρίδα ξεκίνησαν το κτίσιμο ναού προς τιμήν της Θεοτόκου όπου και τοποθέτησαν την εικόνα Της. Ο παλαιος αυτός ναός εδωσε τη θέση του στον σύγχρονο μεγαλοπρεπή ναό, ο οποίος θεμελιώθηκε το 1975 και εγκαινιάστηκε το 1984. Η ετήσια πανήγυρις, με την οποία κάθε χρόνο στις 23 Αυγούστου γιορτάζονται τα εννιάμερα της Παναγίας, καθιερώθηκε ήδη από το 1927).

Παναγία η Φανερωμένη Νέας Μηχανιώνας

24)   Παναγία Γοργοεπήκοος της Σμύρνης, που φυλάσσεται σήμερα στην Ιερά Μονή Παναγίας της Γοργοεπηκόου Μάνδρας Αττικής.

Γύρω στα 1800 κάποιος μοναχός από το Άγιον Όρος ξεκίνησε να πάει στη Μικρά Ασία όπου υπήρχαν μετόχια αγιορείτικα, φέρνοντας μαζί του και αγιογραφημενες εικόνες για να τις πουλήσει. Μια από αυτές τις εικόνες, ποιος ξέρει με πόσες νηστείες και προσευχές αγιογραφημένη, ήταν της Παναγίας της επονομαζόμενης Γοργοεπηκόου (Γοργοϋπηκόου). Την εικόνα αγόρασε στη Σμύρνη μια οικογένεια ευσεβής, πού με τα χρόνια την έδινε πολύτιμη κληρονομιά σε κάθε πρωτότοκο. Έτσι ήρθε και στα χέρια της Ιφιγένειας.

Μία μέρα του 1907, όταν η Ιφιγένεια Αναπλιώτου ήταν βρέφος στην κούνια, όπως της διηγούντο οι γονείς της. συνέβη το έξης θαυμάσιο: Οι γονείς γευμάτιζαν στον κάτω όροφο του σπιτιού τους, όταν από τον επάνω όροφο, πού ήταν η κούνια με το παιδί, ακούστηκε ένας δυνατός θόρυβος που όλοι ξαφνιάστηκαν, ιδίως η μητέρα της Ελευθερία, πού φώναξε τρομαγμένη, μήπως της απήγαγαν το παιδί, και αμέσως έτρεξαν να δουν τι συμβαίνει. Η εικόνα μόνη της είχε κατέβει από το εικονοστάσι, που ήταν στο ίδιο δωμάτιο, και είχε σταθεί όρθια στο κιγκλίδωμα της κούνιας, ενώ το βρέφος κοιμόταν ήσυχο και αμέριμνο. Τρόμαξαν και φώναξαν τον ιερέα, έκαναν μια κατανυκτική παράκληση στην ΙΙαναγία και με δέος την έβαλαν πάλι στο εικονοστάσι. Αυτό το θαυμάσιο γεγονός το γιόρταζαν την μέρα κάθε χρόνο, στις 8 Σεπτεμβρίου, κάνοντας αγρυπνία στο σπίτι τους. Όταν το 1922 έγινε η Μικρασιατική καταστροφή και ο διωγμός, η οικογένεια της Ελευθερίας κατόρθωσε να περάσει στη Μυτιλήνη. Μέσα στα ελάχιστα πράγματα πού μπόρεσαν, όπως όλοι, να πάρουν μαζί τους, πρώτη ήταν η εικόνα αυτή της Παναγίας.

Στη Μυτιλήνη όπου εγκαταστάθηκαν, η μητέρα της Ιφιγένειας, Ελευθερία, κάθε 8η Σεπτεμβρίου γιόρταζε την Παναγία εις ανάμνησιν του μεγάλου θαύματος της στη Σμύρνη.

Μια χρονιά. 8 Σεπτεμβρίου, θα γιόρταζαν την Παναγία και όπως πάντα η Ελευθερία κατέβασε την εικόνα να την περιποιηθεί. Κάποια στιγμή, πού βρισκόταν σε άλλο δωμάτιο, φύσηξε δυνατός αέρας από το ανοικτό παράθυρο και σήκωσε το πετσετάκι που ακουμπούσε το αναμμένο καντήλι στο εικονοστάσι. Πήρε φωτιά μια άκρη και μεταδόθηκε η φωτιά σε όλο το δωμάτιο. Η Ελευθερία, καίτοι κάπως βαρόκοη λόγω της ηλικίας της, άκουσε κάποιους χτύπους. Απορώντας τι να είναι, βγήκε στη πόρτα, αλλά δεν είδε κανέναν. Οι χτύποι όμως συνεχίζοντο πιο έντονα, και τότε ανέβηκε επάνω και μόλις άνοιξε την πόρτα του δωματίου, πετάχτηκαν φλόγες και καπνοί. Ζαλίστηκε, δεν μπορούσε να αναπνεύσει και με κόπο μπόρεσε να φωνάξει τους γείτονες να σβήσουν τη φωτιά. Όταν τελικά μπόρεσε να μπει στο δωμάτιο, και έψαχνε με τα μάτια μέσα να διακρίνει κάτι στις φλόγες, πού ακόμα κρατούσαν. Αντίκρυσε την εικόνα της Παναγίας, ανάμεσα στις φλόγες και στους καπνούς την κοίταζε από μακριά,  με κείνο το γλυκύτατο της μειδίαμα, ανέγγιχτη από τη φωτιά, και από τους καπνούς ώστε να λάμπει έτσι όπως την είχε γυαλίσει η ίδια. Οι φλόγες την είχαν σεβαστεί, και μήτε ίχνος καπνού την είχε αμαυρώσει. Όλη η οικογένεια φύλαγαν και αυτό το θαύμα σαν πολύτιμο μαργαριτάρι στην καρδιά τους.

Η  Παναγία Γοργοεπήκοος της Σμύρνης που φυλάσσεται σήμερα στην Ιερά Μονή Παναγίας της Γοργοεπηκόου Μάνδρας Αττικής.

Τέσσερις Μοναχές ξεκίνησαν να κτίσουν ένα Μοναστήρι, Ησυχαστήριο. Τον Ιανουάριο του 1965 ήρθαν στην Αθήνα και έμεναν προσωρινά στο πατρικό σπίτι μιας εξ αυτών, στα Μελίσσια. Εκεί, εκτελούσαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, και συγχρόνως έψαχναν, για έναν κατάλληλο τόπο, για να κτίσουν σιγά-σιγά το Μοναστήρι τους. Τέλος, βρήκαν έναν τόπο στο Καπανδρίτι, τους άρεσε, και έδωσαν και μια προκαταβολή. Η σκέψη τους ήταν, να παραγγείλουν στο Άγιον Όρος μια Εικόνα της Παναγίας της Γοργοεπηκόου, στο όνομα της οποίας θα αφιέρωναν το Μοναστήρι. Μια μέρα, ήρθε να τις επισκεφθεί μια γυναίκα. Η Ιφιγένεια Αναπλιώτου. Αφού έμεινε αρκετά μαζί τους, σηκώθηκε να φύγει, λέγοντας: »Πρέπει να πηγαίνω, γιατί έχω να περάσω από την εκκλησία, να πάρω μια Εικόνα μου, πού την πήγα για τους «Χαιρετισμούς». Ξέρετε, μαθεύτηκε πώς είναι πολύ θαυματουργή, και μου ζήτησαν να την πάω, να την προσκυνήσουν. Αλλά την ξύνουν οι γυναίκες, και φοβάμαι, πώς θα μου την αλλοιώσουν». Μετά, τους διηγήθηκε, ότι την έφερε απ’ τη Σμύρνη. Ότι ήταν Εικόνισμα οικογενειακό, και από γενιά σε γενιά, ερχόταν πάντα στο πρώτο παιδί της οικογενείας, και τελευταία, ήρθε στα χέρια της. Οι μοναχές ρώτησαν σε ποια Χάρη της Παναγίας είναι η Εικόνα και εκείνη απάντησε πως είναι η Παναγία, η Γοργοεπήκοος. Μια αγαλλίαση και μια λαχτάρα πλημμύρισε την καρδιά, των τεσσάρων αφοσιωμένων μοναζουσών. Καθώς και η Μονή στο όνομα της Παναγίας Γοργοεπηκόου θα αφιερωνόταν, οι μοναχές ζήτησαν να την πάρουν να τη φυλάξουν αλλά η γυναίκα αρνήθηκε ευγενικά, και κείνες δεν επέμεναν. Αυτά, έγιναν στα μέσα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Προς το Πάσχα, τους στέλνει ένα μήνυμα, ότι θα τους δώσει την Εικόνα, όταν θα κτίσουν το μοναστήρι. Είπε ακόμα, πώς και κείνη πάντα ονειρευόταν να της κτίσει μία εκκλησία, αλλά δεν είχε την οικονομική δυνατότητα. Φαντάζεστε τη χαρά όλων, και πόσες ευχαριστίες έκαναν στην Παναγία, και στη Θεία Οικονομία οι Μοναχές, κατασυγκινημένες. Από τότε, πέρασαν μερικοί μήνες. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, το 1965, την παρακάλεσαν να τους δώσει, για λίγο, την Εικόνα, για να βγάλουν μερικές φωτογραφίες της, γιατί θα έκαναν την πρώτη τους υπαίθρια Λειτουργία, στο Καπανδρίτι. Την έδωσε ευχαρίστως και όταν πήγαν να την επιστρέψουν τους είπε: « Κρατήστε την».  Από κείνη την ευλογημένη ώρα, το Εικόνισμα της Υπεραγίας Θεοτόκου, της Γοργοεπηκόου, βρίσκεται στα χέρια τους, και με την χάρη της και τη δύναμή της, κτίστηκε η Ιερά Μονή Μάνδρας Αττικής.

25)   Παναγία του Αγρού, Λεμεσού Κύπρου.

26)   «Ρόδον το Αμάραντον«, εντός του Ι.Π. Παναγίας Εκαντονταπυλιανής Πάρου.

27)   Παναγία Προυσιώτισσα στον Προυσσό Ευρυτανίας, προερχόμενη από την Πρόυσα της Μικράς Ασίας.

---

Παναγία η Πάντων Ελπίς

28)   Παναγία Η Πάντων Ελπίς , εκ Μικράς Ασίας – Ι.Ν. Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης Ιπποδρομίου Θεσσαλονίκης. Αυτή η εικόνα της Παναγιάς ήρθε πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία. Κανένας δεν γνωρίζει ποιό τέµπλο, ποιας εκκλησιάς, ποιου χωριού ή Μικρασιατικής πολιτείας ήταν κοµµάτι της. Την έφεραν πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Μικρασιάτες τη δώρισαν εδώ, σε αυτόν τον ναό παραδίδοντάς την σε τόπο ασφαλή και χέρια ευλαβικά. Σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι εικόνα της Παλαιολόγειας εποχής, των αρχών του 14ου αιώνα, και αγιογραφήθηκε σε κωνσταντινουπολίτικο εργαστήριο.

Ο Ι.Ν. Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης Ιπποδρομίου βρίσκεται δίπλα στο σημείο όπου είχε καταρρεύσει η οικοδομή κατά τον μεγάλο σεισμό του 1978 που έπληξε την πόλη της Θεσσαλονίκης. Για τον λόγο αυτό στο απολυτίκιο της Παναγίας »Η Πάντων Ελπίς» οι πιστοί την παρακαλούν για την προστασία από την απειλή των σεισμών.

Απολυτίκιο της Παναγίας »Η Πάντων Ελπίς» εκ Μικράς Ασίας

(Ἦχος α´. Τῆς ἐρήμου πολίτης)

Την Αγίαν Εικόνα της μορφής σου Πανάχραντε

ως ελπίδαν πάντων προσφωνούμεν και λέγομεν

περίσωζε εκ πάντων των κακών

λαόν τον προσκυνούντα Σε Αγνή.

Ως κραταίωμα γαρ πέλεις

Θεσσαλονίκης σεισμόν αποτρέπουσα.

Χαίρε Παρθενομήτωρ Μαριάμ

Χαίρε Παντοβασίλισσα

Χαίρε συμπρεσβύτην προς σον Υιόν

Δήμητριον προβάλλουσα.

---

Παναγία η Φανερωμένη Θεσσαλονίκης

29)   Παναγία η Φανερωμένη Θεσσαλονίκης. Η ιερά εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης φυλάσσεται στον ομώνυμο Ιερό Ναό της Θεσσαλονίκης που έδωσε το όνομά Της και στην γειτονία της πόλης όπου ανεγέρθηκε, λίγο πιο έξω από τα βορειοδυτικά βυζαντινά τείχη.

Ο Ιερός Ναός Παναγίας Φανερωμένης άρχισε να κτίζεται το 1955 από τους κατοίκους της περιοχής, πρόσφυγες οι περισσότεροι από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Το 1961 ο ναός εγκαινιάστηκε και πήρε το όνομα του από την Εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης που ήρθε, πρόσφυγας κι’ αυτή, από το Αυδήμι, ένα χωριό στην περιοχή των Γανοχώρων της Ανατολικής Θράκης. Εκεί,  στον Πάνω Μαχαλά βρισκόταν η εκκλησία της Παναγίας. Το 1889 κάηκε η εκκλησία μαζί με αρκετά σπίτια της περιοχής και η εικόνα με θαυμαστό τρόπο σώθηκε και οι χριστιανοί τη βρήκαν πάνω σε ένα δέντρο. Όταν το 1914 οι Έλληνες των Γανοχώρων ήρθαν ως πρόσφυγες στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, έφεραν μαζί τους και την θαυματουργή εικόνα. Στα 1920 έκτισαν ένα εκκλησάκι και εναπόθεσαν εκεί την ιερή εικόνα η οποία μεταφέρθηκε στον καινούργιο μεγαλοπρεπή ναό το 1961 (το πρώτο εκκλησάκι διατηρείται έως σήμερα και αφιερώθηκε αργότερα στις Αγίες Τρεις Μάρτυρες Αγάπη Ειρήνη και Χιονία που μαρτύρησαν επί Ρωμαιοκρατίας στην περιοχή αυτή της Θεσσαλονίκης). Ο ναός εορτάζει στις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα της Παναγίας.

30)   Παναγία η Σηλυβριανή. Η ιερά εικόνα της Παναγίας της Σηλυβριανής μεταφέρθηκε από τους πρόσφυγες της Σηλυβρίας της Ανατολικής Θράκης που εγκαταστάθηκαν στην Καβάλα και την εναπέθεσαν με ευλάβεια στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καβάλας.

31)   Παναγία της Απολλωνιάδος Προύσης της Μικράς Ασίας, στον Ιερό Ναό Αγίας Κυριακής Αλεξανδρούπολης.

32)   Παναγία Κορυφινή. Η ιερά εικόνα της Παναγίας Κορυφινής προέρχεται από τη νήσο Καλόλιμνο της Προποντίδας – στη θάλασσα του Μαρμαρά – και μεταφέρθηκε από τους πρόσφυγες στη Νέα τους πατρίδα, τα Νέα Μουδανιά Χαλκιδικής, όπου και έκτισαν τον ομώνυμο Ναό για τα στεγάσουν την εικόνα Της. Εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Παναγία Καστρέλλα (Πυργαδίκια Χαλκιδικής). Την μετέφεραν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες από τη νήσο Αφθόνη της θάλασσας του Μαρμαρά.

33)  Παναγία Καστρέλλα (Πυργαδίκια Χαλκιδικής). Toν 9ο ή 10ο αιώνα κατά την ταραχώδη εποχή της εικονομαχίας, σε μια ακρογιαλιά της γραφικής νήσου Αφθόνης της θάλασσας του Μαρμαρά και συγκεκριμένα στον ορμίσκο »Άσπρος Πούντος», βρέθηκε μια εικών της Θεοτόκου διαστάσεων 52χ70 εκατ. η οποία παριστά ταύτην να κρατάει στην αγκαλιά της το θείο βρέφος.

Η εικόνα αυτή ρίχτηκε από τα κάστρα της Κων/πολης στη θάλασσα για να διασωθεί από τους εικονομάχους της εποχής εκείνης. Πολλοί δε είναι αυτοί που ισχυρίζονται ότι η εικόνα αυτή είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Αφού λοιπόν ταξίδεψε για πολύ καιρό στην Θάλασσα (εξ ου και το όνομα Καστρέλλα) τα κύματα την έφεραν κοντά στις ακτές της Αφθόνης. Κάποιος βαρκάρης από την Αφθόνη έβλεπε στον ύπνο του μια μελαχρινή γυναίκα που κολυμπούσε και ζητούσε βοήθεια. Ο αγαθός Βαρκάρης ξύπνησε και άρχισε να ψάχνει με την βάρκα του, κωπηλατώντας για πολλές ώρες, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το όνειρο επαναλήφθηκε για πολλές νύχτες έως ότου ο βαρκάρης καταφέρνει να εντοπίσει την εικόνα της Παναγίας στη θάλασσα και βλέποντας την, αναγνωρίζει στο πρόσωπο της την κοπέλα που στο όνειρο του ζητούσε βοήθεια. Την έφερε στο χωριό και οι κάτοικοι θεώρησαν το γεγονός αυτό θείο δώρο.Την μετέφεραν στην εκκλησία του χωριού, όπου έγινε κατανυκτική παράκληση και δοξολογία. Από την επόμενη κιόλας μέρα άρχισαν να συγκεντρώνουν χρήματα για να κτισθεί μια Μονή, η Μονή της Παναγίας Καστρέλλας. Η εποχή εκείνη για την Κων/πολη και το Βυζάντιο ήταν εποχή ταραχών και εμφύλιων διαμαχών, γι” αυτό και το νησί Μαρμαράς όπου βρίσκονταν και η Αφθόνη, απετέλεσε τόπο εξορίας πολλών επιφανών της εποχής εκείνης. Πατριάρχες, άνθρωποι των γραμμάτων , δάσκαλοι , συγγραφείς ακόμη και η αυτοκράτειρα Θεοφανώ σύζυγος του αυτοκράτορα Νικηφόρου η οποία και τον σκότωσε το 968 μ.Χ. βρέθηκε εξόριστη στην Προικόνησο. Πολλοί από αυτούς βοήθησαν να αποπερατωθεί η Μονή της Παναγίας Καστρέλλας. Η πίστη όλων των Αφθονιατών και όχι μόνο, στη χάρη και δύναμη της Παναγίας ήταν πολύ μεγάλη. Γι αυτό και το μοναστήρι το επισκεπτόταν πλήθος κόσμου, κυρίως στη γιορτή στις 8 Σεπτεμβρίου. Οι ναυτικοί από την Αφθόνη που ήταν πάρα πολλοί, προγραμμάτιζαν τα ταξίδια τους έτσι ώστε στις 8 Σεπτεμβρίου να είναι όλοι στο Πανηγύρι της Παναγίας. Το 1922 με την Μικρασιατική καταστροφή όταν οι Αφθονιάτες εκδιώχθηκαν από τον τόπο τους, η εικόνα της Παναγίας ήταν το πρώτο πράγμα που πήραν μαζί τους. Ο αυστηρός περιορισμός που υπήρχε από τους υπεύθυνους για την ποσότητα των πραγμάτων που μπορούσαν να πάρουν στο καράβι POLAND που θα τους μετέφερε, δεν τους άγγιξε καθόλου. Ήταν τόσο μεγάλη η πίστη τους στην εικόνα αυτή που θα ήταν ίσως το μοναδικό πράγμα που θα έπαιρναν μαζί τους αν τους επιτρέπονταν να πάρουν μόνο ένα. Ήταν ο μεγαλύτερος θησαυρός γι αυτούς, ήταν η δύναμη τους, το παρελθόν και το μέλλον, ο προστάτης τους, ο αρχηγός ,η μητέρας τους, η ίδια τους η ζωή.Γι” αυτό όταν ήρθαν στα Πυργαδίκια, η κατασκευή της εκκλησίας ήταν το πρώτο μέλημά τους. Το 1941 τελείται η πρώτη λειτουργία που συνοδεύτηκε με λιτανεία στους δρόμους του χωριού. Η αποπεράτωση του Ναού οφείλεται και στην οικονομική βοήθεια των μικρασιατών εκ Αφθόνης που ζούσαν στις ΗΠΑ.  Στις 2 Αυγούστου του 1953 γίνονται τα επίσημα εγκαίνια του ναού. Πολλοί είναι οι πιστοί που έρχονται για να προσκυνήσουν καθ όλη τη διάρκεια του έτους αλλά κυρίως την ημέρα της εορτής, στις 8 Σεπτεμβρίου . Με μοναδικό τους εφόδιο τη μεγάλη τους πίστη προσεύχονται στη Παναγία, ζητούν τη χάρη και τη βοήθειά Της σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής τους. Και δεν είναι λίγες οι φορές που η Παναγία έκανε το θαύμα της και  βοήθησε πολλούς που πίστεψαν.

Παναγία της Κυζίκου, που φυλάσσεται στον Πατριαρχικό Ναό Αγ.Γεωργίου στο Φανάρι.

34)   Παναγία της Κυζίκου, που είναι γνωστή ως Παναγία η Φανερωμένη και σήμερα φυλάσσεται στον Ιερό Πατριαρχικό Ναό Αγίου Γεωργίου Κωνσταντινουπόλεως (μεταφέρθηκε στο Πατριαρχείο από την Αρτάκη της Μικράς Ασίας με τη Μικρασιατική Καταστροφή και εναποτέθηκε στο βόρειο κλίτος του Πατριαρχικού Ναού που είναι αφιερωμένο στους Τρεις Ιεράρχες).

35)   Παναγία των Νέων Ρόδων Χαλκιδικής : Παναγία η Σκουπιώτισσα, η εκ Σκουπίων Προποντίδας. Τὰ Σκοπιὰ (ή Σκουπιά) συγκαταλέγονταν μεταξὺ τῶν χωρίων τῆς Ἐπαρχίας Προκοννήσου (Πασαλιμάνι, Βόρι, Αλώνι, Σκουπιά). Κατὰ τὰς διηγήσεις τῶν ἐντοπίων τὸ χωρίον ἀρχαιότερον ἦτο ἐκτισμένον ἐπὶ ὑψώματος (ἐξ οὗ καὶ τὸ ὄνομα σκοπιά=παρατηρητήριον), κατὰ τοὺς μετέπειτα δὲ χρόνους, ἄγνωστον διὰ ποίους λόγους, οἱ κάτοικοι συνωκίσθησαν εἰς τὴν παραλίαν. Κατὰ τὴν παράδοσιν η ιερά εικόνα της Παναγίας της Σκουπιώτισσας ἀνάγεται εἰς τὸν Εὐαγγελιστὴν Λουκᾶν. Εἰς τὸ ὄπισθεν μέρος τῆς εἰκόνος εἶναι ζωγραφισμένη ἡ Σταύρωσις τοῦ Κυρίου μὲ κηρομαστίχη. Ὅταν κατὰ παραχώρησιν Θεοῦ, ἔλαβε χώραν ἡ Μικρασιατικὴ καταστροφή, τότε καὶ οἱ κάτοικοι τῶν Σκουπιῶν ἔφεραν μαζί των, ὡς θησαυρὸν πολύτιμον καὶ ἱερὸν κειμήλιον τὴν θαυματουργὸν εἰκόνα τῆς Κεχαριτωμένης Θεοτόκου, τῆς προστάτιδος τῶν χριστιανῶν. Τὸν Αὔγουστον τοῦ 1922 ἀπὸ τὸ χωριὸ Σκουπιὰ μέχρι τὸ πλοῖο (Πασᾶ-λιμάνι) τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας μετέφερε ἡ δεκαεξαέτις τότε Βασιλεία Τσακάλου (Χατζῆ-Γεωργίου). Μεταβαίνουσα κάθε μέρα πρὸς προσκύνησι, θεώρησε ἱερὸν καθῆκον της τὴν μεταφορὰν τῆς θαυματουργοῦ εἰκόνος. Εἶτα μετεφέρθη ἡ ἁγία εἰκὼν μὲ τὸ ἱστιοφόρον «Ἅγιος Νικόλαος», πλοιαρχούντων τῶν Κωνσταντίνου Τσακάλου καὶ Κυριάκου Πριακωνᾶ, κατοίκων Σκουπιῶν, εἰς Μοῦδρον Λήμνου, ὅπου καὶ ἐγένετο προσωρινὴ ἐγκατάστασις τῶν κατοίκων. Εἰς Μοῦδρον παρεδόθη ἡ εἰκὼν εἰς τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Ἐπιτροπὴν τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ «Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου» καὶ παρέμεινεν μέχρι τέλους τοῦ Σεπτεμβρίου 1933. Ἀρχὰς ὅμως Ὀκτωβρίου τοῦ ἰδίου ἔτους καὶ μὲ τὰς ἐνεργείας τῶν ἐκ τῶν Νέων Ῥόδων, Ἀμμουλιανῆς καὶ Οὐρανουπόλεως Χαλκιδικῆς ἐγκατεστημένων Σκουπιωτῶν παρελήφθη ἐκ Μούδρου ἡ θαυματουργὸς εἰκὼν καὶ ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικὰ εἴδη, παρὰ τοῦ πλοιάρχου Κυριάκου Ἰωακεὶμ Πριακωνᾶ, διὰ τοῦ πλοίου του «Ἅγιος Γεώργιος», καὶ τὰ παρέδωσε εἰς τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Ἐπιτροπὴν Νέων Ῥόδων (9 Ὀκτωβρίου 1933).

36)   Παναγία της Αμμουλιανής που μεταφέρθηκε από τους πρόσφυγες μαζί με τις εικόνες του Χριστού, του Αγίου Νικολάου, των Αγίων Θεοδώρων και του Αγίου Τιμοθέου επισκόπου Προικονήσου Προποντίδας (τοπικού αγίου της Πατρίδας τους).

37)   Παναγία η Τριχερούσα στη Νέα Κίο Αργολίδας (μεταφερθείσα εκ της Κίου Βιθυνίας Μικράς Ασίας και εναποτέθηκε στον Ιερό Ναό της Θεομάνας που έκτισαν οι ίδιοι οι πρόσφυγες).Στον ιερό ναό βρίσκονται συνολικά 4 εικόνες που οι πρόγονοι των σημερινών κατοίκων της Ν. Κίου , διέσωσαν από την Καταστροφή. Οι εικόνες αυτές, της Τριχερούσας, της Θεομάνας, του Ευαγγελισμού και της Πορταίτισσας είναι ό,τι πολυτιμότερο υπάρχει στην περιοχή της Κιου .Την εικόνα της Τριχερούσας διέσωσε μία γυναίκα, αφού έκοψε την εικόνα στην μέση για να καταφέρει να την σώσει από τους Τούρκους, την μετέφερε στην Ελλάδα και έτσι κατέληξε μετά από καιρό στην όμορφη αυτή κωμόπολη.

Η Παναγία από το Σιβρισάρι της Μικράς Ασίας στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου (Παναγίτσα) Καισαριανής.

38)   Παναγία από το Σιβρισάρι της Μικράς Ασίας στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου (Παναγίτσα) Καισαριανής.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον φοβερό ξεριζωμό των Ελλήνων από τις πατρογονικές εστίες της Ιωνίας, η ευρύτερη περιοχή της Καισαριανής επιλέχτηκε από το Κράτος να ξαναριζώσουν οι άνθρωποι αυτοί. Στην Καισαριανή απαλλοτριώθηκε μεγάλη έκταση νότια του Σκοπευτηρίου και στα μέσα του 1923 στήθηκαν οι πρώτες σκηνές και παράγκες. Σε μικρό χρονικό διάστημα οι φίλεργοι και προοδευτικοί πρόσφυγες δημιούργησαν ολόκληρο οικισμό. Οι κατατρεγμένοι και διωγμένοι πρόσφυγες εκτός από τον υψηλό πολιτισμό και την κουλτούρα τους, μετέφεραν από τις αλησμόνητες πατρίδες και την ευσέβειά τους. Πρῶτο τους μέλημα ἦταν νά κτισθεῖ Ἱερός Ναός γιά νά ἐξυπηρετοῦνται οἱ λατρευτικές καί οἱ λοιπές ἐκκλησιαστικές ἀνάγκες τους. Ὁ χῶρος ὅπου θά ἐκτίζετο ὁ Ἱερός Ναός ἦταν τό πρόχειρο ξύλινο ἐκκλησάκι πού πρoϋπῆρχε ἀπέναντι ἀπό τήν κεντρική πλατεία τῆς περιοχῆς. Αποφάσισαν επίσης ότι ο ναός θα είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Βάλανε τότε ντελάλη τον Γιώργη τον τυφλό, έναν συμπαθή πιστό άνθρωπο με χαρακτηριστική δυνατή φωνή, να διαλαλεί στα δρομάκια του συνοικισμού την απόφαση για το κτίσιμο του ναού και να καλεί τους κατοίκους να προσφέρουν ο,τι μπορούν. Οι ευσεβείς κάτοικοι προσέφεραν ευχαρίστως άλλοι χρήματα, άλλοι σανίδια, άλλοι τσίγκους, και άλλοι προσωπική εργασία. ῞Οταν άρχισε η πρόχειρη κατασκευή (παράγκα) επενέβη ο στρατός και εμπόδισε την ανέγερση, προφανώς για λόγους πολεοδομικούς. Συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι και παρακαλούσαν να μην εμποδιστεί η κατασκευή του ναού. Τότε πετάχτηκε κάποιος από το πλήθος, ονόματι Σούλιος και φώναξε δυνατά· «Εκκλησία κάνουμε, βρε εσείς, τι κακό κάνουμε;». Τελικά ο στρατός αποχώρησε και η κατασκευή έγινε απρόσκοπτα.

Την πρωτοχρονιά του 1929 έγινε η πρώτη Λειτουργία στον σανιδένιο ναό και εξυπηρετούσε στοιχειωδώς τις λατρευτικές ανάγκες των κατοίκων. Αργότερα το 1934 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος του υπάρχοντος περικαλλούς ναού. Οι πιστοί από το υστέρημά τους, με πολλές θυσίες και ύστερα από χρόνια είδαν το όνειρό τους να πραγματοποιείται. Στα δύστυχα χρόνια της Κατοχής ο ναός ήταν κέντρο κοινωνικής προσφοράς. το καταφύγιο των αναξιοπαθούντων ενοριτών. Στους παράπλευρους χώρους λειτουργούσε συσσίτιο για τα παιδιά, όπως και σε πολλούς τους ναούς της πρωτεύουσας. Ο ναός λειτούργησε ακόμη και ως καταφύγιο κατά τους βομβαρδισμούς των κατακτητών. Τα εγκαίνια του έγιναν στις 27-11-1960. Σε περίτεχνο εικονοστάσι της βόρειας πλευράς βρίσκεται η παμπάλαια θαυματουργός εικόνα της Παναγίας μας την οποία έφεραν από την Μικρά Ασία οι ευσεβείς Μικρασιάτες πρόσφυγες.

Η ονομασία της εικόνας ήταν »Η ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΣ ΓΑΡΦΑΛΙΑΣ» (το όνομα της ιδιοκτήτριας της εικόνας). Ήταν (και είναι) θαυματουργή γι αυτό και πολλοί από τους κατοίκους του Σιβρισαρίου αλλά και των γύρω περιοχών πήγαιναν και την προσκυνούσαν  και όπως ήταν το συνηθείο της εποχής, όταν κάποιος ασθενούσε την έπαιρνε σπίτι του. Ακόμη και οι Τούρκοι την ανεγνώριζαν, και την αποκαλούσαν Μέριεμ – Άνα. Η Γαρφαλιά, μετά το θάνατό της, άφησε την εικόνα στην κόρη της Μαριάνθη, η οποία ήταν χήρα και αναγκάστηκε να πάει στην Σμύρνη να δουλέψει γι αυτό την παρέδωσε στην οικογένεια Μολυνδρή. Όταν η Μαριάνθη παντρεύτηκε, θα έφευγε με τον άντρα της και ζήτησε να ετοιμάσουν την εικόνα με τα αφιερώματά της για να έρθει να την πάρει.  Την μετέφεραν λοιπόν μέχρι την άμαξα, συνοδεια του Ηγουμένου Διονυσίου Χαρβαλία (αρχιμαδρίτη από το Αϊβαλί). 2-3 μήνες πριν την Καταστροφή της Σμύρνης η εικόνα ταξίδεψε σε χωριό των Γρεβενών όπου θα έμενε η Μαριάνθη με τον άντρα της. Όταν -μετά την Καταστροφή- ήρθαν στην Αθήνα, έγραψαν γράμμα στον μητροπολίτη Γρεβενών και τον παρακάλεσαν να βρεθεί η εικόνα. Μετά από λίγες μέρες, οι συγγενείς βρέθηκαν και τους επισκέφθηκαν στην Αθήνα (περίπου το 1923 – ’24).

Σε κάποια περιοχή της Αθήνας, η κ. Βιργινία Γκούρα Οικονόμου είχε μια εγγονή η οποία ήταν βαριά άρρωστη και οι γιατροί δεν της ειχαν δώσει ελπίδα. Ένα βράδυ, η κυρία Βιργινία βλέπει στον ύπνο της μια γυναίκα να της λέει: »πήγαινε στον συνοικισμό Συγγρού (έτσι λεγόταν τότε η Καισαριανή) κι εκεί είναι μια γυναίκα γιατρός που μόνο αυτή μπορεί να σώσει την εγγονή σας».  Όταν διηγήθηκε το όνειρο στη βοηθό που είχε για το σπίτι, εκείνη της είπε με δάκρυα στα μάτια: » κ. Οικονόμου, είναι μια εικόνα που έχει έρθει από την πατρίδα μας…» Έστειλε λοιπόν ένα αμάξι να φέρει την εικόνα και μόλις την έβαλαν στο σπίτι το κοριτσάκι καλυτέρευσε, ώσπου έγινε τελείως καλά. Τοτε η κυρία Βιργινία έντυσε την εικόνα με ασήμι. (Ενώ στο Σιβρισάρι, όσες φορές προσπάθησαν να την ασημώσουν, δεν έπιανε ούτε βίδα, ούτε κόλλα, ούτε καρφί).  Όταν η Μαριάνθη αρρώστησε βαριά ήθελε να δώσει την εικόνα στον Ηλία Μολυνδρή, αλλά ο ίδιος αρνήθηκε καθώς θεώρησε πως έπρεπε να αφιερωθεί στην εκκλησία, την Παναγίτσα της Καισιαριανής, όπως και έγινε τελικά.

---

Παναγία Μυρτιδιώτισσα από τα Βουρλά στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου (Παναγίτσα) Καισαριανής.

39) Παναγία Μυρτιδιώτισσα από τα Βουρλά στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου (Παναγίτσα) Καισαριανής. Η εικόνα δωρίθηκε τον Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Καισαριανή στις 3 Φεβρουαρίου 1979. Ανήκε στην Κυριακούλα Χαραλάμπους, σύζυγο του Ηλία, η οποία πριν πεθάνει είπε στον αδελφό της Γαβριήλ Ρόμπολη να τη δώσει στην εκκλησία για να προσεύχονται οι πιστοί. Είναι κατασκευασμένη το 1816 και το ασήμι της εικόνας είναι φτιαγμένο στην Ύδρα το 1818. Η εικόνα, εκτός απο την ιστορική της αξία (αφού είναι πλέον των δύο αιώνων), έχει και συναισθηματική αφού την έχουν φέρει πρόσφυγες από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Εορτάζεται στις 24 Σεπτεμβρίου κάθε έτους.

40)   Παναγία η Μυρτιώτισσα στην Κάλυμνο.

Στην περιοχή Μυρτιές της νήσου Καλύμνου είναι κτισμένη η εκκλησία της Παναγίας Μυρτιώτισσας, στην οποία βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Κατά την παράδοση η εικόνα επέπλεε πάνω στα κύματα της θάλασσας ερχόμενη από τα παράλια της Μικράς Ασίας, απ’ όπου την πέταξαν πιστοί χριστιανοί για να την διασώσουν από τα βέβηλα χέρια των εικονομάχων. Την βρήκε ένας σφουγγαράς στα δίχτυα του, ο οποίος την παρέδωσε στον καπετάνιο του νησιού Καραντώνη. Ο ευσεβής καπετάνιος την πήρε στο καράβι του, και όταν έπιασε ξηρά την τύλιξε με μυρτιές και την πήγε σπίτι του. Το βράδυ η Παναγία φανερώθηκε στον ύπνο του και του υπέδειξε το κτήμα του σαν τόπο όπου θα έκτιζαν τον ναό Της. Η γυναίκα του τοποθέτησε την εικόνα στο εικονοστάσι και πέταξε τις ξεραμένες μυρτιές στο κτήμα. Την άλλη μέρα άρχιζαν να κτίζουν τον ναό και με μεγάλη τους έκπληξη είδαν τις ξεραμένες μυρτιές, που είχε πετάξει στο κτήμα η καπετάνισσα, να μεγαλώνουν και να γίνονται δέντρα. Η περιοχή ονομάστηκε Μυρτιές και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Μυρτιώτισσα, η οποία βοήθησε το νησί σε μία επιδημία πανούκλας.

41)  Παναγία η Δεξιά, η οποία φυλάσσεται ευλαβικά στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Νέου Πύργου Ιστιαίας. Η Εικόνα αυτή είναι προσφυγικής προελεύσεως, αφού την έχουν φέρει πρόσφυγες από τον Πύργο της Κωνσταντινουπόλεως το 1924.

42)  Παναγία η Πάντων Βασίλισσα στον Ιερό Ναό Παντοβασίλισσας Ραφήνας. Πολιούχος και προστάτης της Ραφήνας.Στο Ναό φυλάσσονται ιστορικά κειμήλια προερχόμενα από την Τρίγλια της Μ. Ασίας, όπως η εφέστιος και θαυματουργός εικόνα της Παναγίας «Πάντων Βασίλισσα» η οποία μεταφέρθηκε το 1923, μετά τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τη Μ. Ασία. Επίσης, δίπλα στο κυρίως Ναό, υπάρχει παρεκκλήσιο του Αγίου Ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου Σμύρνης.

43) Παναγία η Μηλιώτισσα. Ο Ιερός Ναός Γενέσιον της Θεοτόκου και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Μηλιώτισσας βρίσκεται στη Μηλιά Αριδαίας στο Ν.Πέλλας. Το 1922, οι πρόσφυγες από το χωριό Μηλιά ή Μήλοι της Μικράς Ασίας, σημερινό Ελμαλίκ κοντά στη Νικομήδεια, πήραν μαζί τους τα εικονίσματα τους, την κολυμβήθρα, το Άγιο Δισκοπότηρο, την καμπάνα, καθώς επίσης και την Εικόνα της Παναγίας της Μηλιώτισσας καθώς και πολλά άλλα ιερά αντικείμενα. Στην αρχή εγκαταστάθηκαν στον Βόλο και μετά από δυο περίπου χρόνια εγκαταστάθηκαν, μόνιμα πλέον, στο χωριό Μηλιά του Νομού Πέλλας. Η θαυματουργή εικόνα έχει Αγιογραφηθεί τον 10ο – 12ο αιώνα μ.Χ. στην Ιερουσαλήμ από καλογέρους ερημίτες. Συντηρήθηκε πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης περίπου το 1400 – 1450 μ.Χ., ενώ μια δεύτερη συντήρηση έγινε το 1650 – 1700 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη. Η πρώτη Αγιογραφία φαίνεται μέχρι και σήμερα καθαρά.

---

Η Παναγία της Καππαδοκίας στον Ιερό Ναό Αγίου Νεκταρίου του ομωνύμου συνοικισμού του Δήμου Μενεμένης Θεσσαλονίκης.

44) Παναγία της Καππαδοκίας. Στον Ιερό Ναό Αγίου Νεκταρίου του ομωνύμου συνοικισμού (παλαιότερα Δενδροπόταμος) του Δήμου Μενεμένης Θεσσαλονίκης, προσφέρθηκε κατά τους Α΄ Χαιρετισμούς του έτους 2015, από τον μικρασιατικής καταγωγής Μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταρουπόλεως Βαρνάβα, η ιερά εικόνα της Θεοτόκου που προέρχεται από την Καππαδοκία της Μικράς Ασίας και η ιστόρησή της ανάγεται στον 18ο αιώνα., ώστε να αποτελεί προστασία για τους πιστούς της ενορίας και ολόκληρης της περιοχής. Μάλιστα ενώπιον της ιεράς αυτής εικόνας ψάλλονται οι Χαιρετισμοί και ο Ακάθιστος Ύμνος κάθε Τεσσαρακοστή. Ο Άγος Νεκτάριος αλλωστε, στο όνομα του οποίου τιμάται η ενορία, ετίμησε την Υπεραγία Θεοτόκο, ανέπτυξε μια ιδιαίτερη σχέση μαζί Της και συνέθεσε εγκώμια και Θεομητορικά ποιήματα προς τιμήν Της , μεταξύ των οποίων και τον Ύμνο «Αγνή Παρθένε Δέσποινα».

45) Παναγία η Φανερωμένη. Εικόνα που ήρθε από τα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας και προκειμένου να στεγαστεί χτίστηκε ο ομώνυμος ναός στο Ξυλόκαστρο Κορινθίας. Ο ναός, μοναδικός στην Ελλάδα, είναι χτισμένος σε σχέδια του Αναστάσιου Ορλάνδου, σύμφωνα με τους πρώτους παλαιοχριστιανικούς ναούς.

Παναγία Βρεφοκρατούσα-Ελεούσα της Νικομήδειας της Μικράς Ασίας στον ναό της Υπαπαντής στην Νάξο.

46) Βρεφοκρατούσα Παναγία Ελεούσα της Νικομήδειας της Βιθυνίας στον ναό της Υπαπαντής στην Νάξο.

Ο Καθολικός Ναός της Υπαπαντής στην Νάξο κτίστηκε στις αρχές του 13ου αιώνα, ως τρίκλιτος με θόλο, αλλά κατα την διάρκεια των αιώνων έγιναν συμπληρώσεις ή αφαιρέσεις. Το κεντρικό κλίτος με τον ψηλότερο θόλο έχει τέσερα παράθυρα, στολίζεται απο ιερό ξυλόγλυπτο φτιαγμένο από δύο Χιώτες το 1744, το οποίο φέρει εγχάρακτα διάφορα σύμβολα σε στύλ μπαρόκ.

Στο πάνω μέρος του ιερού υπάρχει το έμβλημα των Βουρβόνων διότι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Γαλλία προστάτευε την μικρή κοινότητα της Νάξου.

Στο κέντρο του ιερού υπάρχει η περίλαμπρος εικόνα της βρεφοκρατούσας Παναγίας, Παναγία η Ελεούσα. Η εικόνα αυτή είναι απο τις παλαιότερες στον ελληνικό χώρο και ίσως η μοναδική που παρουσιάζει την Παναγία ολόσωμη, κρατώντας Χριστό. Οι αρχαιολόγοι την ανάγουν στον 11ο-12ο αιώνα, αλλά η παράδοση στην περίοδο της εικονομαχίας, ειναι απο τις λεγόμενες επιπλέουσες εικόνες. Φέρεται να έφθασε στη Νάξο με τα ρεύματα της θάλασσας από την πόλη Νικομήδεια της Βιθυνίας της Μικράς Ασίας. Είναι δε διπλή καθώς από την  πίσω πλευρά υπάρχει η εικόνα του Ιωάννου του Πρόδρομου. Η εικόνα βρισκόταν πάντοτε σε αυτή τη θέση, αλλα καλυμμένη από νεώτερη στρώση και απο επάνω με ασήμι, έως τα πόδια του Χριστού. Χάρη στην επιμονή του Εφημέριου π. Εμμανουήλ Ρεμούνδου και την εργασία Ομάδας Συντηρητών απο το Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, η παλαιά εικόνα αποκαλύφθηκε στα 1970 και τοποθετήθηκε σε πλαίσιο περιστρεφόμενο για να μπορεί κανείς να θαυμάζει και την πίσω εικόνα. Στο Ναό φυλάσσεται επίσης μια άλλη αξιόλογη βυζαντινή εικόνα της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας, ένα απο τα σπάνια δείγματα είκονας που δείχνει τον Χριστό να θηλάζει.

---

46) Παναγία η Ασκονίτισσα (8ος αι.). Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας της Ασκονίτισσας είχε μεταφερθεί στις αρχές του 20ου αιώνα από τους Έλληνες πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης και φυλάσσεται στον Ιερό Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στο χωριό Ασκός που βρίσκεται κοντά στη Θεσσαλονίκη και ανήκει εκκλησιαστικά στην Ιερά Μητρόπολη Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνης. Ο Ναός πανηγυρίζει κατά την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής αλλά και τον Δεκαπενταύγουστο.

Παναγία η Ασκονίτισσα του 8ου αι.: μεταφερθείσα από το χωριό Ασκώ της Ανατολικής Θράκης, στην νέα πατρίδα, τον Ασκό Θεσσαλονίκης.

47) Παναγία η Γοργοεπήκοος της Σμύρνης, που φυλάσσεται σήμερα στον Ιερό Ναό Αγίου Ευσταθίου Νέας Ιωνίας Αττικής. Η Ιερά Εικόνα  της Παναγίας Γοργοϋπηκόου, η οποία φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Αγίου Ευσταθίου Περισσού, αποτελεί πολύτιμο θησαυρό πίστεως και ιερά παρακαταθήκη της αγιοτόκου Μικράς Ασίας. Το Ιερό Εικόνισμα μεταφέρθηκε μετά την Καταστροφή του 1922 από κάποιον ιερέα και δόθηκε αρχικώς σε ευσεβή οικογένεια που είχε και εκείνη μετεγκατασταθεί στη νέα πατρίδα, στη Νέα Ιωνία Αττικής, και εκείνη, με τη σειρά της, προσέφερε την Εικόνα  στον προσφυγικό Ναό του Αγίου Ευσταθίου Περισσού. Το Ιερό Εικόνισμα έχει στο κέντρο τηνν απεικόνιση της Παναγίας ως γαλακτοτροφούσης με επιγραφή  «Η Γοργοϋπήκοος», και πέριξ της κεντρικής απεικονίσεως αναπτύσσονται δώδεκα Θεομητορικές παραστάσεις από τη ζωή της Παναγίας. Το μεγαλύτερο μέρος της Εικόνος καλύπτεται από ασημένιο πάμφυλλο. Η Παναγία η Γοργοϋπήκοος αποτελεί την πνευματική μητέρα για τους Μικρασιάτες χριστιανούς που προσφεύγουν με πίστη στη χάρη Της καί βιώνουν καθημερινώς την παρουσία Της στη ζωή τους με τα σημεία που επιτελεί.

---

Παναγία η Ταυριώτισσα

48) Παναγία η Ταυριώτισσα στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Ταύρου Αθήνας. Η εικόνα της Παναγίας μεταφέρθηκε από τη Μικρά Ασία το 1922 μ.Χ., κατά την περίοδο της Εθνικής μας τραγωδίας και φυλασσόταν στο υπόγειο παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου, καθώς ήταν κατεστραμμένη από τη φωτιά και την φθορά του χρόνου. Όταν εν τέλει και μετά από πολλές προσπάθειες αποκαταστάθηκε, αποκαλύφθηκε μια μοναδική εικόνα της Παναγίας που στα πόδια Της κάθεται το Θείο Βρέφος.

Οι ενορίτες της περιοχής στο άκουσμα της ιερότητας αλλά και της ιερότητας της Εικόνας, προσήλθαν αθρόα και γέμισαν τον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου για να προσευχηθούν και να τελέσουν παράκληση. Όλος ο λαός συμμετείχε προσευχόμενος. Η εικόνα της Παναγίας ήταν καλυμμένη με ένα λευκό ασπροκέντι. Λίγο πριν τελειώσει η Παράκληση, την ώρα που ψαλλόταν το Θεοτοκίον «Την ωραιότητα της Παρθενίας Σου», ο ιερέας του Ναού αποκάλυψε την εικόνα και οι πιστοί είδαν για πρώτη φορά την Εικόνα της Παναγίας που ήλθε από την Μικρά Ασία το 1922 μ.Χ.

Με προτροπή του ιερέα του Ναού, ο οποίος ρώτησε το εκκλησίασμα, να ονομασθεί η Ιερά Εικόνα «Παναγία Ταυριώτισσα», ώστε να συνδέει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον αυτή της ευλογημένης ενορίας, που ιδρύθηκε από προγόνους εκ της Μικράς Ασίας το 1927 μ.Χ., όλος ο λαός βροντοφώναξε «Η Παναγία μας η Ταυριώτισσα». Κατ’ αυτόν τον τρόπο επισφραγίστηκε η ονοματοδοσία της θαυματουργής αυτής εικόνας την 1η Αυγούστου 2007 μ.Χ. και καθιερώθηκε αυτήν την ημερομηνία να τιμάται. Το σημαντικότερο όμως ήταν πως, όταν ο ιερέας ενημέρωσε τον τότε Δήμαρχο Ταύρου κ. Δημήτριο Σούτο για την, δια βοής, επιθυμία των ενοριτών να ονομαστεί η θαυματουργός εικόνα «Παναγία Ταυριώτισσα» και να εορτάζεται κάθε 1η Αυγούστου, εκείνος αποκάλυψε ότι από πληροφορίες που είχε συλλέξει, η συγκεκριμένη εικόνα της Παναγίας, ήλθε πράγματι από τον Ταύρο της Μικράς Ασίας, γεγονός που αποδεικνύει, τον θαυμαστό τρόπο που αποκαλύφθηκε η Παναγία στους πιστούς.

---

Παναγία η Μικρασιάτισσα από το Ικόνιο.

49) Παναγία η Μικρασιάτισσα από το Ικόνιο. Η Παναγία η Μικρασιάτισσα προέρχεται από το Φερτέκι Ικονίου και την έφεραν στην μητροπολιτική Ελλάδα πρόσφυγες το 1924 με την Ανταλλαγη Πληθυσμών. Η ιερά αυτή θεομητορική εικόνα παρέμεινε στην οικία της Δέσποινας Νομίδου ως πολύτιμο οικογενειακό κειμήλιο. Εκείνη την εδώρησε στο Ιερό Κοινόβιο Οσίου Νικοδήμου προς φύλαξιν και διηνεκή ευλογίαν της Ιεράς Αδελφότητος και των προσκυνητών. οποία αποφάσισε να τη δωρίσει στο μετόχι της Μονής Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Όρους. Τον Μάρτιο του 2016 με τη συνοδεία εκατοντάδων προσκυνητών από όλη τη Μακεδονία, η Παναγία η Μικρασιάτισσα έφτασε στο μοναστήρι του Οσίου Νικοδήμου (μετόχι της Μονής Σίμωνος Πέτρας), πάνω από τον οικισμό του Πενταλόφου στη Γουμένισσα Κιλκίς, στις πλαγιές του όρους Πάικο.

Πριν έναν σχεδόν αιώνα οι πρόγονοί μας άφηναν κάτω από την αδυσώπητη πίεση ιστορικών συγκυριών τα αρχοντικά τους και τις περιουσίες τους, για να έλθουν στην ελεύθερη Πατρίδα, την Ελλάδα. Μαζί τους δεν πήραν ούτε χρήματα, ούτε χρυσαφικά, ούτε άλλο τι πολύτιμο, παρά μόνον τα τιμαλφή της Πίστεώς μας: τις ιερές εικόνες και τα άγια λείψανα. Ήταν Δεκαπενταύγουστος του 1924. Πριν φύγουν, όλο το χωριό άναψε μεγάλη φωτιά στο κέντρο του Ναού των Παμμεγίστων Ταξιαρχών ώστε να μαυρίσουν οι τοιχογραφίες από τον καπνό, για να μην τις βεβηλώσει η τουρκιά. Κατόπιν πήγαν και κοινώνησαν «στού παπαδιού το σπίτι» και ύστερα κίνησαν για τον δρόμο της προσφυγιάς. Αυτοί ήσαν οι αληθινοί πρόσφυγες, διωγμένοι από τους Τούρκους.

Η Παναγία η Μικρασιάτισσα από το Ικόνιο (σήμερα φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Οσίου Νικοδήμου Γουμένισσας).

---

50) Παναγία η Κυρία της Ξηροκρήνης.

Παναγία η Κυρία της Ξηροκρήνης.

Η περιοχή της Ξηροκρήνης Θεσσαλονίκης πήρε το όνομα της από την ομώνυμη συνοικία της Κωνσταντινούπολης, καθώς πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη, τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία αποτέλεσαν τους πρώτους οικιστές της περιοχής μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την Ανταλλαγή Πληθυσμών το 1923-1924.

Στα Ρωμαϊκά Χρόνια, στα όρια της περιοχής της σημερινής Ξηροκρήνης, πάνω από την σύγχρονη πλατεία Βαρδαρίου (όπου και η «Χρυσή Πύλη» τότε) και συγκεκριμένα στη συμβολή των οδών Λαγκαδά και Αγίου Δημητρίου, τοποθετείται το μαρτύριο του Αγίου Νέστορα, μαθητή του Αγίου Δημητρίου.  Στην πρωτοχριστιανική και Βυζαντινή Περίοδο, ανεγείρονται στην περιοχή σημαντικοί ναοί. Στη συμβολή των οδών Λαγκαδά και Αγίου Δημητρίου, βρέθηκε χριστιανικός ναός του πρώτου μισού του 5ου αιώνα μ.Χ. που πιθανώς να είναι κοιμητηριακού χαρακτήρα και να συνδέεται με το μαρτύριο και τη μνήμη του αγίου Νέστορα ή των τριών αδελφών μαρτύρων Αγάπης, Ειρήνης και Χιονίας. Ανασκαφές έφεραν επίσης στο φως άλλους δυο χριστιανικούς κοιμητηριακούς ναούς.

Η ευλάβεια των κατοίκων προς το πρόσωπο της Θεοτόκου τους οδήγησε στην καθιέρωση μια εικόνας της Παναγίας ως σκέπη και προστασία της περιοχής της αγιοτόκου Ξηροκρήνης και όλης της Θεσσαλονίκης.  Η ιερά εικόνα της Παναγίας Κυρίας της Ξηροκρήνης, όπως ονομάσθηκε, αγιογραφήθηκε από τον αγιογράφο ιερομόναχο Λουκά Ξενοφωντινό και ενθρονίστηκε εντός του ναού των Αγίων Πάντων Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 2016. Στο άνω μέρος αγιογραφήθηκε η Θεοτόκος Οδηγήτρια με μοναδικότητα στα χαρακτηριστικά και τα χρώματα να σκέπει την Θεσσαλονίκη και την Κνωσταντινούπολη. Ειδικότερα στο κάτω μέρος απεικονίζονται (εξ αριστερών) οι τρεις ναοί της Ξηροκρήνης Θεσσαλονίκης (Άγιοι Πάντες, Αγία Παρασκευή, Άγιος Νικόλαος) και ο Ναός του Αγίου Δημητρίου στην Ξηροκρήνη της Κωνσταντινούπολης.

Απολυτίκιο της Παναγίας »Κυρίας της Ξηροκρήνης»

Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα

Την πανσεβάσμιον, μορφήν σου Δέσποινα,

εξ ης εκβλύζουσι, χαρίτων νάματα,

κατασπαζόμεθα πιστώς, και πόθω παρακαλούμεν

ύψωσον τας χείρας σου,

προς Χριστόν τον Φιλάνθρωπον,

όπως τα αιτήματα, εκπληρώση των δούλων σου,

των ύμνοις σοι αεί κραυγαζόντων

Χαίρε, Κυρία της Ξηροκρήνης.

Μεγαλυνάριον

Χαίροις Ξηροκρήνη θεοφιλής, έχεις γαρ εικόνα, της Κυρίας των ουρανών,

εξ ης αναβλύζει, η χάρις των θαυμάτων, τοις ταύτην προσκυνούσι και μεγαλύνουσι.

---

---

Η πήγη της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας στη Σμύρνη (ANA MERYEM SÜTVEREN):

Ενός ακόμη θαύματος αποκάλυψης ελληνορθόδοξων ιερών τόπων της Μικράς Ασίας έγιναν μάρτυρες οι Τούρκοι, καθώς, όπως αναφέρει σε αποκλειστικό της δημοσίευμα η τουρκική εφημερίδα, Vatan, στα υπόγεια τούνελ που ερευνώνται στην παλιά αγορά της Σμύρνης ανακαλύφθηκε η μυθική, όπως χαρακτηρίστηκε, «πηγή αγίασμα» της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας.

Όπως αναφέρει η τουρκική εφημερίδα, ανάμεσα στην παλιά αγορά της Σμύρνης και στο κάστρο του Kadifekale, υπήρχε εδώ και αιώνες ένα σύστημα υπογείων τούνελ που συνδέανε τα δυο αυτά μέρη.  Σε ένα από αυτά τα τούνελ και κάτω από ένα σπίτι, βρέθηκε μια πηγή από ένα κανάλι που όπως αναφέρεται πρέπει να είναι η μυθική πηγή της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας. Η πηγή αυτή σύμφωνα με κάποια παράδοση ανέβλυσε το γάλα της Παναγίας και στα μετέπειτα χρόνια δεν άφησε να διψάσουν οι κάτοικοι καθώς πάντα τους προσέφερε το αγιασμένο νερό της.

Οι Τούρκοι αρχαιολόγοι που διενεργούν τις ανασκαφές στο σημείο αυτό έχουν μείνει, όπως αναφέρεται, έκπληκτοι από αυτό το υπόγειο σύστημα των τούνελ που βρίσκεται κάτω από την παλιά αγορά της Σμύρνης αλλά και από την διαπίστωση ότι βρέθηκαν μπροστά στην μυθική αυτή πηγή. Ο δήμαρχος του Konak της Σμύρνης, Hakan Tartan, που επισκέφτηκε το μέρος αναφέρει ότι κάτω από ένα gecekondu, δηλαδή μια αυθαίρετη οικία, υπάρχει μια πηγή που σύμφωνα με την παράδοση πρέπει να είναι η μυθική πηγή της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας, ένα μέρος με μεγάλη θρησκευτική αξία. Ο δήμαρχος του Konak υποσχέθηκε ότι θα δοθεί μεγάλη μερίμνα στο να μην καταστραφεί το μέρος αυτό της πηγής, ενώ όλη η περιοχή που έχει και αρχαιολογική αξία, θα δοθεί μετά από τις απαραίτητες εργασίες ανακαίνισης για επίσκεψη στο κοινό και στους τουρίστες που θα  θελήσουν να επισκεφτούν το μέρος αυτό. Προφανώς η νέα ανακάλυψη αυτή των Τούρκων με ελληνορθόδοξο χαρακτήρα, αναφέρεται σε κάποια πολύ παλιά πηγή-αγίασμα της Παναγίας, με την επωνυμία της Γαλακτοτροφούσας, που ήταν θαμμένη ανά τους αιώνες σε κάποιο υπόγειο τούνελ της παλιάς αγοράς της Σμύρνης στην περιοχή του Basmane.

Να σημειωθεί ότι ο εικονιστικός τύπος της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας συναντάται μόνο στην ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και είναι πολύ γνωστός και πολύ αγαπητός στους Ορθοδόξους. Ο αγιογράφος που πρώτος τον αγιογράφησε, όπως αναφέρεται, εμπνεύστηκε από την ευαγγελική διήγηση της Γέννησης του Χριστού, (Ματθ. β΄ 1-15, Λουκ. β΄ 1-20) και από το ευαγγελικό εδάφιο: «Μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε και μαστοί ους εθήλασας, (Λουκ. ια΄ 27). Οι εικόνες της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας  παρουσιάζουν τη Θεοτόκο να κρατάει στην αγκαλιά της τον νεογέννητο Χριστό και να Τον τρέφει με το γάλα της, (να Τον θηλάζει). Από το παρελθόν  οι εικόνες αυτές είναι πολύ αγαπητές στις νέες μητέρες και ιδιαίτερα στις λεχώνες που έχουν λίγο γάλα. Η σημαντικότερη από τις υπάρχουσες εικόνες της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας βρίσκεται στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου του Αγίου Όρους. Η εικόνα αυτή αγιογραφήθηκε στην Παλαιστίνη και ανήκε αρχικώς στη Λαύρα του οσίου Σάββα του Ηγιασμένου. Επάνω της είναι γραμμένο το ομοθεματικό της τροπάριο: «Χρυσοπλοκώτατε πύργε και δωδεκάτειχε πόλις, ηλιοστάλακτε θρόνε καθέδρα του βασιλέως, ακατανόητον θαύμα πώς γαλουχείς τον Δεσπότη;». Το ιστορικό αναφέρει ότι πριν πεθάνει ο όσιος Σάββας είπε στους συνασκητές του  που ήταν γύρω από το κρεβάτι του, ότι κάποτε θα επισκεφθεί τη Λαύρα κάποιος πρίγκιπας που θα έχει το ίδιο όνομα με αυτόν, δηλαδή θα λέγεται και αυτός Σάββας. Σε αυτόν, έδωσε την εντολή, να του δοθεί λοιπόν η εικόνα της Παναγίας Γαλακτοτροφούσης σαν ευλογία. Το Γεγονός αυτό   σύμφωνα με την παράδοση, δηλαδή η επίσκεψη του πρίγκιπα στην Λαύρα έγινε τον 13ο αιώνα, όταν τη Λαύρα επισκέφθηκε ο άγιος Σάββας ο Σέρβος, (Αρχιεπίσκοπος Σερβίας), κτήτορας της Ιεράς Μονής Χιλιανδαρίου του Αγίου Όρους. Αυτός μετέφερε την αγία αυτή εικόνα στο Άγιον Όρος, και συγκεκριμένα στη μονή την οποία ο ίδιος ίδρυσε.

Νίκος Χειλαδάκης- Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος (06/03/2014)

 

---

---

Σμυρνιοί προσκυνητές στην Παναγία της Τήνου

«H εύρεση της εικόνας του Ευαγγελισμού στην Τήνο, στις 30 Ιανουαρίου 1823, δεν υπήρξε μία απλή τοπική ιεροφάνεια. Καθιέρωσε ένα θρησκευτικό προσκύνημα πανελλήνιας εμβέλειας, ταυτόχρονα όμως και ένα πανεθνικό κέντρο», επισημαίνει στην ανακοίνωση που έκανε τον Σεπτέμβριο του 2012, ο εθνολόγος – λαογράφος Δρ Αλέκος E. Φλωράκης στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, που διοργανώθηκε στον Υμηττό από το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών με την αρωγή του σμυρναϊκής σύνθεσης, «Φιλοπρόοδου Ομίλου Υμηττού».

Και εξηγεί ο δρ Φλωράκης: ««Ευαγγελίστηκε»» ως θείος οιωνός, στο επαναστατημένο Γένος τη νίκη, για να αποβεί στη συνέχεια σημείο αναφοράς για όλους τους Ελληνες, ιδιαίτερα για εκείνους που παρέμεναν υπόδουλοι». Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «για έναν ολόκληρο αιώνα, ώς το 1922, οι Ελληνες της Σμύρνης και των άλλων μικρασιατικών περιοχών συγκεντρώνονταν κατά χιλιάδες, κάθε χρόνο στις 25 Μαρτίου, στο πανηγύρι της Τήνου. H σύζευξη θρησκευτικής εορτής και εθνικής επετείου συνένωσε νοοτροπίες, συμβολισμούς και πρακτικές, αφενός λατρευτικές και αφετέρου πατριωτικές. Τα κατάφορτα πλοία που απέπλεαν από το λιμάνι της Σμύρνης για απευθείας δρομολόγια προς Τήνο, η τελετουργία της ιερής αποδημίας, τα αφιερώματα και η λαϊκή λατρεία συνάπτονταν με την αναπτέρωση της ελπίδας για ελευθερία και τις συγκινητικές εκδηλώσεις».

«Σμυρνιοί προσκυνητές στην Παναγία της Τήνου» είναι ο τίτλος της ανακοίνωσης του δρος Φλωράκη και σε αυτούς επικεντρώνεται το θέμα. H σχέση των Ελλήνων της Σμύρνης με την Παναγία της Τήνου παρέμενε συνεχής, με προσευχές, ταξίματα, φυλαχτά, επιστολές και προπαρασκευή για το πολυπόθητο ταξίδι. Χαρακτηριστικό της πίστης των Σμυρναίων το ότι «τρεις φορές προσκύνημα στην Τήνο ισοδυναμεί αγιαστικά με ένα «Χατζηλίκι» στους Αγίους Τόπους», αναδεικνύοντας στη συνείδησή τους τη Μεγαλόχαρη, το δεύτερο τη τάξει προσκύνημα μετά τον Πανάγιο Τάφο. H σύνδεση των Σμυρνιών με την Παναγία της Τήνου παγιώθηκε από τις απαρχές κιόλας του Προσκυνήματος, αφού η ανέγερση του ναού ανατέθηκε σ’ έναν ονομαστό αρχιτέκτονα της Σμύρνης, τον Τηνιακής καταγωγής Ευστράτιο Καλονάρη, και η φιλοτέχνηση των δεσποτικών εικόνων του τέμπλου στον επίσης ονομαστό ζωγράφο Χατζή Λαμπρινό Σμυρναίο. H διττή διάσταση αναφοράς των Ελλήνων της Σμύρνης στην Παναγία της Τήνου, θρησκευτική και εθνική, όπως δόθηκε στην ανακοίνωση του δρος Φλωράκη, δημιούργησε αίσθηση στο Συνέδριο λόγω της πρωτοτυπίας του θέματος και των ανέκδοτων στοιχείων που περιέχει και που προέρχονται από το Αρχείο του Ιερού Ιδρύματος της Ευαγγελιστρίας Τήνου.

Μαρτυρίες παλαιών εντύπων πηγών, περιγραφές του Τύπου της εποχής, καταγραμμένα θαύματα, σωζόμενα τάματα, το καθένα μία ανθρώπινη ιστορία σε βάθος χρόνου, αποτελούν όψεις θρησκευτικής συμπεριφοράς. «Λατρευτικές και αφιερωτικές ενέργειες, εθνικοί πόθοι και πατριωτικές εκδηλώσεις συνεκφέρονται τις ημέρες του πανηγυριού, σε ιερό τόπο και χρόνο, φωτίζοντας», όπως τονίζει ο καταξιωμένος εθνολόγος-λαογράφος δρ Αλέκος E. Φλωράκης «μιαν ακόμη διάσταση φρονήματος και πολιτισμού των αλησμόνητων εκείνων πατρίδων». Με τις θερμές ευχαριστίες της στήλης και για τις σπάνιες, ώς και ανέκδοτες φωτογραφίες με τις οποίες εικονογραφεί το πλήρες κείμενο της ανακοίνωσής του, που εδώ δόθηκε συνοπτικά, και που περιέχεται στα Πρακτικά του Συνεδρίου, ο τόμος των οποίων βρίσκεται ήδη στο τυπογραφείο και θα κυκλοφορήσει εντός του έτους…

Στην κατηγορία των «καθαυτό αφιερωτικών αντικειμένων» συναντούμε στον ναό της Μεγαλόχαρης, αφιερωμένα από Σμυρνιούς αντικείμενα και ιερά σκεύη, όπως δύο ορειχάλκινα κηροπήγια στα πλάγια κλίτη (Σμύρνη 1872), δύο αργυρούς δίσκους (Δώρον Αντωνίου Σαβέρη και Γιαννάκου Σανσάρη εκ Σμύρνης, 1833), βελούδινο ευαγγέλιο (Δώρον Γεωργίτσας Χ»Αντωνίου εξ Αϊδινίου, 1884), χρυσοκέντητο αέρα («διά χειρός Πιππίνας Μισαήλ εν Σμύρνη 1861). Επίσης, εικόνες, μεταξύ των οποίων μία των Τριών Ιεραρχών με αφιερωτική επιγραφή της συντεχνίας «Οι εν Σμύρνη κρεοπώλαι και συντρομηται. Εγράφη υπό Ηρακλή Δ. Αρμενοπούλου Σμυρναίου. Σύρος 21 Μαρτίου 1834». Τέλος, αργυρά ομοιώματα ανθρώπινων μελών, ζώων, τα γνωστά ως «τάματα», τα περισσότερα δεν σώζονται πλέον, γιατί λόγω του πλήθους τα έδιναν για λιώσιμο.

Τάμα Σμυρναίου που παραμένει και σήμερα μέσα στον ναό, κρεμασμένο από καντήλι, είναι ένα μικρό ασημένιο καζάνι και ομοίωμα παιδιού κρατημένου από τις αλυσίδες του. Είναι τάμα Σμυρνιού λουκουμτζή για τη διάσωση του παιδιού του, που κινδύνεψε να πέσει στο βραστό λουκούμι. Το αφιέρωμα φέρει την επιγραφή: «Γεώργιος Νικολάου Ξενάκης, Λουκουμτζής, εις Σμύρνην. Παναγιώτης, Αναστασία». Γλυκό το τάμα της ευλαβικής ευχαριστίας στη Μεγαλόχαρη. Μένει μετέωρο το τάμα της πατρίδας Ιωνίας, η μνήμη παραμένει ισχυρή και αμετάβλητη, όπως και η πίστη των Σμυρναίων προσφύγων, πέμπτης γενιάς πλέον.

---

πηγές:

http://www.imalex.gr/798BE5B5.el.aspx

http://inpfnm.gr/

http://www.byzantinemuseum.gr/el/collections/icons/?bxm=990

http://marmaras-island.blogspot.gr/

http://www.ec-patr.org/default.php?lang=gr

http://imkassandreias.gr/site/

http://ierosnaospanagiasfaneromenis.blogspot.gr/

http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/agiologion/panagia_skoypiwtissa.htm

http://www.imlagada.gr/

Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος 2011

http://www.kathemera.gr/2012/08/60512/%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CF%85%CF%81%CF%84%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CF%8D%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%85/

http://antexoume.wordpress.com/2014/03/11/%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CE%B7%CE%B3%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%83-%CE%B3%CE

http://www.kathimerini.gr/736442/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/smyrnioi-proskynhtes-sthn-panagia-ths-thnoy-h-anakoinwsh-toy-dros-alekoy-e-flwrakh-sto-die8nes-episthmoniko-synedrio-ston-ymhtto-se-8rhskeytikh-kai-e8nikh-epikairothta

http://voreasmagazin.blogspot.gr/2014/01/blog-post_11.html

http://www.imkby.gr/index.php?option=com_content&view=category&id=46

http://www.imsn.gr/imsn.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=119&Itemid=376

 http://www.saint.gr/4139/saint.aspx

https://www.tumblr.com/search/byzantine%20museums%20of%20greece

http://www.omorfigeitonia.gr/article.php?id=760

http://www.romiosini.org.gr/e16f244f.el.aspx

http://www.omorfigeitonia.gr/article.php?id=785

http://www.ekklisiaonline.gr/nea/item/12703-i-thavmatourgi-eikona-tis-panagias-tis-mikrasiatissas-sto-iero-koinovio-osiou-nikodimou-vinteo-foto

http://www.faneromenihol.gr/index.php/arheioeidiseon/eidiseis-2012/3894-2012-09-14-18-37-31

Χρυσούλας Χατζηγιαννιού, Η Κυρία Γοργοεπήκοος: Από την αιματωβαμένη Σμύρνη στα βουνά της Μάνδρας,  έκδοσις Ε΄, Ιεράς Κοινοβιακής Μονής «Παναγίας της Γοργοεπηκόου», Μάνδρα Αττικής, 2002, ISBN: 960-86213-0-5.

http://kantam.gr/index.php/el/oi-enories/2014-01-16-14-03-12

Ένα χαμένο άγνωστο φιλμ από τους πρόσφυγες του 1922 στην Σμύρνη

Εκπληκτικό φιλμ ντοκουμέντο του George Magarian, κατά την διάρκεια των γεγονότων της Σμύρνης.

Ο George Magarian, γεννημένος το 1895 σπούδασε στο “Αμερικανικό Κολλέγιο” στο Ικόνιο της Μικράς Ασίας. Αργότερα, διατέλεσε διευθυντής στο παράρτημα του Ικονίου της ΧΑΝ (Χριστιανική Αδελφότης Νέων) ή YMCA.

Αν και η YMCA δεν είναι φιλανθρωπική οργάνωση, την περίοδο των γεγονότων στη Μικρά Ασία, το 1922, οργάνωσε δομές ανακούφισης των θυμάτων της τραγωδίας αυτής. Ο George Magarian, την ίδια στιγμή που συμμετείχε στα γεγονότα αυτά, την ίδια στιγμή, με μια μηχανή 35 mm, κινηματογράφησε πολλές σκηνές της ανθρωπιστικής καταστροφής, στη Σμύρνη, στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη.

Οι συγκλονιστικές αυτές εικόνες παρέμειναν επί 86 χρόνια στο διαμέρισμα της συζύγου του, στη Νέα Υόρκη. Όλοι αγνοούσαν την ύπαρξή τους, έως ότου το 2008 ο εγγονός του βρήκε το μοναδικό αυτό ντοκουμέντο, το έσωσε από τη φθορά του χρόνου, και έτσι, είμαστε τώρα σε θέση να δούμε αυτά τα μοναδικά σπαράγματα της μνήμης.

Χριστός Ανέστη!

Χριστός Ανέστη!

…από την Ένωση Μικρασιατών Φοιτητών με εικόνες από το χριστιανικό ναό που ανακαλύφθηκε στις αρχές του 2013 στα Μύρα της Μικράς Ασίας, σχεδόν άθικτος κάτω από τη λάσπη εκατοντάδων ετών…

Πιστεύω στα διστακτικά αδέξια βήματα των ταπεινών

και στον Xριστό που διασχίζει την Iστορία..

Τάσος Λειβαδίτης

Ο Πατριάρχης στην Ίμβρο

Μια συγκινητική εικόνα: Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στο κοιμητήριο της Ίμβρου (Ιούνιος 2011)

Στα Αλάτσατα

Με αφορμή τη λειτουργία του Ναού της Παναγίας της Αλατσατιανής (Εισόδια της Θεοτόκου) για πρώτη φορά ύστερα από τον ξεριζωμό, στα Αλάτσατα της μικρασιατικής χερσονήσου της Ερυθραίας, με τη χοροστασία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, παρουσιάζουμε αφιέρωμα σε αυτήν την πάλαι ποτέ αμιγώς ελληνική πόλη.

Ο αρχαίος Έλληνας γεωγράφος και ιστορικός Στράβων ( 63 π.Χ.–21 μ.Χ.) στα Γεωγραφικά του γράφει για την περιοχή: «Είτα Κώρυκος όρος υψηλόν και λιμήν υπ’ αυτώ Κασύστης και άλλος Ερυθράς λιμήν καλούμενος» κατονομάζοντας ως « Κώρυκος » το βουνό Κόρακα (Cape Koraka τουρκ. Koraka Burnu) « Κασύστης » το λιμάνι Σάπλιτζα ή Μερσίνι και λιμάνι της Ερυθράς τον όρμο της Αγριλιάς. Η σχέση λοιπόν της περιοχής με την αρχαία Ερυθρά είναι άμεση ιστορικά.

Η αρχαία ελληνική πόλη Ερυθρά ή Ερυθραί (μετέπειτα Λυθρί, σήμερα Ildiri) πρωτεύουσα της περιοχής, πήρε το όνομά της σύμφωνα με τον Παυσανία από τον Έρυθρο γιο του Ραδάμανθυ όταν οι Κρήτες επεκτείνοντας την κυριαρχία τους εγκαθίστανται εκεί κατά τον 14ο π.Χ. αιώνα. Πριν από τους Κρήτες στις Ερυθρές κατοικούσαν οι Κάρες και οι Λέλεγες, προελληνικά φύλλα. Ο Έρυθρος ως μυθικό πρόσωπο δίνει το όνομά του στην πόλη ή προφανώς υιοθετεί αυτό από το φυτό ,« Ρουβία η βαφική » ή Ερυθρόδανον (Rubia Tinctorum) το κοινό ριζάρι ή αλιζάρι που φυτρώνει μέχρι σήμερα σε όλη τη χερσόνησο. Από τη ρίζα του φυτού παραγόταν από την αρχαιότητα και μέχρι την ανάπτυξη της Χημείας η κόκκινη μπογιά με την οποία έβαφαν νήματα, υφάσματα αλλά και τοίχους κτιρίων. Οι αρχαίοι Ερυθρείς , εκτός από τη χρήση της μπογιάς, πραγματοποιούσαν εξαγωγικό εμπόριο σε μεγάλες ποσότητες. Το λιμάνι που χρησιμοποιούσαν προς το νότο ήταν ο ‘‘Ερυθράς λιμήν’’ του Στράβωνα, δηλαδή το επίνειο των Αλατσάτων, Αγριλιά.

 

Μετά την άλωση της Τροίας (13ος – 14ος αιώνας π.Χ.) ο δρόμος για τα ελληνικά φύλλα ανοίγει για τον αθρόο αποικισμό των μικρασιατικών παραλίων. Οι Ίωνες έρχονται στην Ερυθραία που με τις πόλεις, Φώκαια, Λέβεδο, Κλαζομενές,Τέως, Κολοφώνα, Έφεσο, Πριήνη, Μυούντα, Μίλητο, Χίο και Σάμο αποτελούν την Ιωνική Δωδεκάπολη στην οποία αργότερα θα προστεθεί και η αιολική Σμύρνη. Πλημήρα

Σύμφωνα με τον Παυσανία και το Στράβωνα, μια από τις φυλές των Ερυθραίων κατοικούν στη Χαλκίδα: «έστιν μεν χώρα Χαλκίς στον οριζόντιο δηλαδή άξονα της Ιωνικής χερσονήσου που εκτείνεται ως το ακρωτήριο Πούντα (σήμερα Top corp.) και αυτοί είναι οι Χαλκιδείς. Στη μέση αυτού του άξονα εκτείνεται ο καλλιεργήσιμος κάμπος των Ερυθρών όπου μετέπειτα θα ιδρυθεί η πόλη Αλάτσατα. κατατείνουσα ες πέλαγος άκρα»

Τις πόλεις της Ιωνικής Δωδεκάπολης ενώνει ο χαλαρός δεσμός του «Πανιωνίου»,  μιας συνάντησης των εκπροσώπων αρχόντων των πόλεων που σε επίπεδο πανηγυριού στο ιερό Άλσος της Μυκάλης (μεταξύ Πριήνης και Μιλήτου) τιμούν τον εθνικό θεό των Ιώνων τον Ποσειδώνα και συζητούν για ζητήματα που τους απασχολούν χωρίς όμως αυτά να τους ενώνουν σαν ένα ενιαίο κράτος.

Την αδυναμία τους αυτή εκμεταλλεύονται οι Πέρσες στους οποίους τελικά υποτάσσονται μέχρι τον ερχομό του Μεγάλου Αλεξάνδρου που τους απελευθερώνει. Ο Μέγας Αλέξανδρος όμως πεθαίνει νέος χωρίς να προλάβει να βάλει σε στέρεες βάσεις το αχανές κράτος του που κληρονομείται από τους επιγόνους του οι οποίοι αλληλοπολεμούνται ως εχθροί  στην προσπάθεια να κατακτήσουν ο καθ’ ένας το μερίδιο του άλλου. Έτσι οι κύριοι των Ερυθρών αλληλοδέχονται ο ένας τον άλλο ώσπου οι Ερυθρές περιέρχονται στους Ρωμαίους. Την καταπίεση της «Pax Romana» με τη βαριά φορολογία και τις επιδρομές των πειρατών που λεηλατούν τα παράλια  έρχονται να συμπληρώσουν μεγάλοι σεισμοί στην περιοχή οι οποίοι επαναλαμβάνονται κάθε έξι χρόνια (το 17, το 23 και το 29 μ.Χ) επιφέροντας σημαντικές καταστροφές στον ελληνικό κόσμο.

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία χωρίστηκε στη Δυτική και στην Ανατολική ή εξελληνισμένη Βυζαντινή όπως καθιερώθηκε να λέγεται και που κυριάρχησε για αρκετούς αιώνες στα Βαλκάνια, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Μεσόγειο. Οι Ερυθρές κατά τη διάρκειά της ζουν και πάλι μια κανονική, ήρεμη ζωή. Ορίζονται ως η έδρα της 30ης από τις 36 επισκοπές της μητρόπολης της Εφέσου και θα παραμείνει μέχρι τον 7ο αιώνα όπου αρχίζουν να εμφανίζονται κατά σειρά οι Άραβες πιστοί του Προφήτη, οι Σελτζούκοι, οι Βενετοί και τέλος οι Οθωμανοί Τούρκοι. Η μαζική μετοικεσία του τρομοκρατημένου πληθυσμού από τις εξοντώσεις και τις λεηλασίες ερημώνουν τις Ερυθρές από το ελληνικό στοιχείο. Ελάχιστοι είναι αυτοί που καταφεύγουν στον λόφο των Ερυθρών κλεισμένοι στο κάστρο της Ακρόπολης.

Στις αρχές του 12ου αιώνα ο Αλέξιος ο Α΄ διώχνει τους Οθωμανούς Τούρκους αλλά έρχονται οι Σταυροφόροι και ροκανίζουν τα θεμέλια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που ήδη βρισκόταν σε διαρκείς πολέμους με Σλάβους και Τούρκους. Ο ελληνισμός των μικρασιατικών παραλίων βάδιζε προς την παρακμή.

Οι Ερυθρές στις αρχές του 13ου αιώνα ερημώνουν και το κέντρο βάρους που αναπτύσσεται σταθερά στην περιοχή εκείνη την εποχή είναι τα βυζαντινά Λινοπεράματα  στη θέση του Τσεσμέ. Μέχρι την εμφάνιση των Γενοβέζων τα Λινοπεράματακαι τον Θεολόγο της Πάτμου που είχαν ακίνητη περιουσία στην Ερυθραία στις περιοχές Εύχεια, Καλοθήκια, Εστιλάρ και Αναχωρίας ή Αναχωρίων. εξυπηρετούσαν κυρίως τα δύο αυτοκρατορικά μοναστήρια των κοντινών νησιών

Η Εύχεια και τα Καλοθήκια ορίζονται ανατολικά της πόλης των Αλατσάτων πιθανώς στη θέση όπου το Ζεχτινέρι (σήμερα Zeytinler) και το Σιράνταμι (σήμερα Barbaros) ενώ το Εστιλάρ πιθανώς ορίζεται στα Καράμπουρνα που κατά τους βυζαντινούς χρόνους κατονομαζόταν Στυλάριον. Το μετόχι της Νέας Μονής Χίου που άλλοτε αναγράφεται με την ονομασία Αναχωρίας και άλλοτε ως Αναχωρίων ορίζεται δυτικότερα και εντός των ορίων της μετέπειτα ιδρυθείσας πόλης των Αλατσάτων. Αναφέρεται δε να έχει και «ευκτήριον του Τιμίου Προδρόμου μετά χωραφίων».

Στις αρχές του 14ου αιώνα κύριοι της Ερυθραίας δεν είναι ούτε οι Τούρκοι κυρίαρχοι της Σμύρνης μα ούτε και οι Γενοβέζοι Ζαχαρία αφέντες της Χίου. Ο Paul Lemerle χαρακτηρίζει την περιοχή ως «no man’s land». Πάντως, το 1335 κύριοι της Ερυθραίας είναι οι Οθωμανοί Τούρκοι διότι η ιστορία αναφέρει την συνάντηση του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου – που είχε ανακαταλάβει τη Χίο – με τον σύμμαχό του Ουμούρ πασά, εμίρη του Αϊδινίου, να γίνεται πάνω στην αυτοκρατορική  γαλέρα λόγω της δυσφορίας του αυτοκράτορα να πατήσει σαν φιλοξενούμενος το έδαφος της Ερυθραίας που μέχρι πριν ήταν βυζαντινό.

Με την κατάκτηση της Ερυθραίας χερσονήσου από τους Οθωμανούς Τούρκους, ο ελληνισμός της χερσονήσου σχεδόν αφανίζεται. Σταδιακά το 13ο και 14ο αιώνα καταφεύγουν στα γειτονικά νησιά του Αιγαίου και οι λιγοστοί που παραμένουν εγκαταλείπουν τα πεδινά και  καταφεύγουν στα ορεινά χωριά του Μίμαντα (μετέπειτα Καράμπουρνα, τουρκ. Karaburun). Μικρές μόνο εναπομείνασες εστίες από Έλληνες ψαράδες και ναυτικούς παρέμειναν στον Τσεσμέ.

Εκτός από αβάσιμες προφορικές μαρτυρίες για την αποκάλυψη ψηφιδωτών δαπέδων βυζαντινών χρόνων κατά τις γεωργικές εργασίες σε χωράφια του κάμπου των Αλατσάτων, ποτέ δεν αναφέρθηκε επίσημο στοιχείο που να μαρτυρά τη συγκροτημένη εγκατάσταση και κατοίκηση της περιοχής Αλάτσατα μέχρι το 17ο αιώνα.  Ίσως γιατί η εύφορη γη του κάμπου προσφερόταν από την αρχαιότητα μόνο για καλλιέργεια.

Με τη γονιμότητα της γης, την ευνοϊκή μεταχείριση των δύο τσιφλικάδων και τους ξεσηκωμούς από πολεμικά γεγονότα στον ελλαδικό χώρο, τα Αλάτσατα εποικίζονται. Το 1668 μετά την ήττα του Μοροζίνη ένα μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα από την Κύμη και την Κάρυστο κατέφυγε στα Αλάτσατα ενώ μεταξύ 1774 και 1830 κατέφυγαν εκεί Ηπειρώτες, Μοραΐτες, Κρητικοί, Χιώτες, Ψαριανοί, Ευβοιώτες και Κυκλαδίτες. Ενδεχομένως να κατέβηκαν και από τα ορεινά χωριά του Μίμαντα απόγονοι εκείνων που είχαν καταφύγει εκεί με την Οθωμανική κατάκτηση της Ερυθραίας. Από τα αλλεπάλληλα μεταναστευτικά κύματα οι δύο οικισμοί που αναπτύχθηκαν γύρω από τα κονάκια των δύο τσιφλικάδων, σιγά-σιγά ενώθηκαν σε μια πόλη που πήρε ένα ιδιόμορφο μακρόστενο σχήμα. Οι μεταναστεύσεις αυτές συντέλεσαν στη δημιουργία της δεύτερης σχεδόν αμιγώς χριστιανικής πόλης της Μικράς Ασίας μετά το Αιβαλί, τα Αλάτσατα.  Μία πόλη που χάθηκε τελεσίδικα ως μία από τις τραγικές συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής και που μέχρι σήμερα προβάλλεται με έντονο τον ελληνικό αιγαιοπελαγίτικο χαρακτήρα της.

Ο Ναός της Παναγίας Αλατσατιανής με το προσφάτως αποκατεστημένο υψηλής τέχνης μαρμάρινο τέμπλο του.

Όλα τα στοιχεία, γραπτά ή άλλα, που δομούν την αναπόλησή της στη συλλογική μνήμη, παραπέμπουν στην έντονη παρουσία των ελληνορθόδοξων (Οθωμανών και Ελλήνων υπηκόων) που κατέκτησαν εκεί στα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υψηλά επίπεδα αυτοπροσδιορισμού, επιχειρηματικής ευστροφίας, φιλοπονίας, κοινωνικότητας, ευμάρειας και τελικά συλλογικής ευδαιμονίας. Τα ίχνη και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής παρουσίας, η διάταξη του κοινωνικού ιστού, είναι εμφανή για κάθε επισκέπτη σε κτίρια, χαράξεις, χρήσεις, διαμορφώσεις.  Η πολεοδομική και αρχιτεκτονική εξέλιξη της πόλης από τα δύο άκρα προς το κέντρο της συνένωσης των δύο οικισμών ανασυνθέτει και τεκμηριώνει την έρευνα. Κύριο χαρακτηριστικό της η μεγάλη εξάπλωση του αστικού χώρου και η κυριαρχία του ελληνορθόδοξου στοιχείου που αναδεικνύει και ολοκληρώνει την ελληνικότητα της.

Κατά τα έτη 1881 και 1883 καταστροφικοί σεισμοί ανακόπτουν την οικονομική εξέλιξη της πόλης. Γύρω στα 80 άτομα χάνουν τη ζωή τους. Σε σωρούς από πέτρες μετατρέπονται γύρω στα 1.800 σπίτια ενώ μεγάλες ζημιές σημειώνονται σε άλλα τόσα.

Η επόμενη σημαντική τομή στην ιστορία της πόλης ήταν ο πρώτος διωγμός το Μάιο του 1914. Μετά την ήτα της Τουρκίας στους βαλκανικούς πολέμους, οι Έλληνες κάτοικοι των Αλατσάτων εκδιώκονται βίαια από τον Οθωμανικό στρατό και στα σπίτια τους εγκαθίστανται μουσουλμάνοι πρόσφυγες των Βαλκανίων. Μετά την κατάληψη της πόλης από τον ελληνικό στρατό στις 20 Μαΐου του 1919  σημαντικό μέρος των προσφύγων επέστρεψε σταδιακά ως το 1920, με αποτέλεσμα την ανασυγκρότηση της πόλης η οποία διακόπηκε όμως εκ νέου μετά την ήττα και την αποχώρηση του ελληνικού στρατού. Ο Οθωμανικός στρατός κατέλαβε τα Αλάτσατα Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου1922.  Τότε κλήθηκαν όλοι οι άντρες ηλικίας 18-45 ετών να παρουσιαστούν ενώπιον των τουρκικών αρχών ως στρατεύσιμοι και οδηγήθηκαν σε τάγματα εργασίας. Από αυτούς οι περισσότεροι βρήκαν το θάνατο σε τραγικές συνθήκες. Λίγοι ήρθαν στην Ελλάδα στο πλαίσιο της Ανταλλαγής των πληθυσμών. Ο υπόλοιπος πληθυσμός, οι επιζήσαντες των αιματηρών γεγονότων εκείνων των ημερών, γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι, οδηγήθηκαν πεζοί στο λιμάνι του Τσεσμέ και μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα με ελληνικά πλοία υπό την επιστασία του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού.

Οι Αλατσατιανοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην πλειονότητά τους στην Ελλάδα, στην Αττική, στην Εύβοια, στην Κρήτη, στη Χίο, στη Λέσβο, στη Σάμο, στη Θεσσαλονίκη και στο Αγρίνιο. Περιοχές με οικισμούς που φέρουν την ονομασία ‘’Νέα Αλάτσατα’’ υπάρχουν στο Δήμο Βύρωνα στην Αθήνα, στο Ηράκλειο της Κρήτης και στη Χαλκίδα. Εκτός Ελλάδας μετανάστευσαν σε όλες της ηπείρους με μεγαλύτερο ποσοστό στις Η.Π.Α όπου ίδρυσαν στο Somerville, Boston τα « Μικρά Αλάτσατα » και στην Αυστραλία.

Με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 και την εφαρμογή της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών στην πόλη των Αλατσάτων εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι της Κρήτης, της Θράκης, της Μακεδονίας και των Δωδεκανήσων.

Ο Ναός του Αγίου Βουκόλου στη Σμύρνη

Ο Άη – Βούκλας, πολιούχος Σμύρνης

Ο Ναός του Αγίου Βουκόλου στη Σμύρνη ή »Άη-Βούκλας», όπως τον ονόμαζαν οι Σμυρναίοι, οικοδομήθηκε κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα (1866) από την Ελληνική Κοινότητα της Σμύρνης, στη θέση αρχαιότερου ναού. Η εξαιρετική αρχιτεκτονική του έχει ως επιστέγασμα έναν γυάλινο τρούλο, δείγμα της υψηλής αισθητικής των Ελλήνων της εποχής, που επιτρέπει το φως του ήλιου να εισέρχεται και να φωτίζει φισικά το χώρο. Είναι αφιερωμένος στον άγιο Βουκόλο, τον πρώτο επίσκοπο της Σμύρνης, που έζησε στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους,στις αρχές του 2ου αι.,και χειροτονήθηκε από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη. Ο άγιος Βουκόλος πριν πεθάνει, όρισε ως διάδοχό του τον ιερομάρτυρα Πολύκαρπο, που έμελλε να γίνει ο πολιούχος της Σμύρνης. Οι χριστιανοί της Σμύρνης, σύμφωνα με την παράδοση ενταφίασαν τον επίσκοπο Βουκόλο, κοντά στο Κοιμητήριο της “Εφεσιανής Πύλης” και στον τάφο του φύτρωσε μια μεγάλη μυρτιά, που γονατιστή έγερνε πάνω του. Η μνήμη του αγίου Βουκόλου τιμάται στις 6 Φεβρουαρίου. Ο ναός επίσης τιμούσε και τη μνήμη του πολιούχου της Σμύρνης αγίου Πολυκάρπου στις 23 Φεβρουαρίου.

Ο Ναός του Αγίου Βουκόλου στη Σμύρνη »Ο άη-Βούκλας».

Ο Ναός αυτός είναι ο μοναδικός ορθόδοξος ναός που γλίτωσε από τη φωτιά και την Καταστροφη του 1922, καθώς περιβαλλόταν από έναν πυκνοδομημένο κλοιό κατοικιών. Από το 1922 μέχρι και την ανακαίνισή του χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη, στη συνέχεια ως αίθουσα συναυλιών κλασικής μουσικής και παραστάσεων όπερας και αργότερα αρχικά ως αρχαιολογικό μουσείο και στη συνέχεια ως χώρος αποθήκευσης αρχαιοτήτων. Μέχρι που αποκαταστάθηκε και συνεπεία των εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης, αποκαλύφθηκαν στο εσωτερικό του ναού αγιογραφίες του Χριστού, του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου και των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ.

Τον Αη-Βούκλα επισκέφτηκε το Μαΐο του 2010 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και έψαλε το «Χριστός Ανέστη» εντός του τότε ημιερειπωμένου ναού.

Στη Σμύρνη λειτουργεί ως ορθόδοξη εκκλησία ένας μικρός πάλαι ποτέ προτεσταντικός ναός που παραχωρήθηκε στο Ελληνικό Προξενειο και είναι αφιερωμένος στην Αγία Φωτεινή (σε ανάμνηση του Μητροπολιτικού Ναού της Αγίας Φωτεινής της Σμύρνης που καταστράφηκε το 1922).

Στις 17 Αυγούστου 2014 τελέστηκε η πρώτη Θεία Λειτουργία μετά την Καστροφή του 1922. Ο Αη-Βούκλας, μετά από 92 χρόνια υπομονετικής σιωπής, λειτούργησε ως ορθόδοξος ναός.

Στις 6 Φεβρουαρίου 2015, ανήμερα της μνήμης του Αγίου Βουκόλου, τελέστηκε Πατριαρχική Θεία Λειτουργία από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, για πρώτη φορά. Μετά το πέρας της Λειτουργίας φυτεύτηκε στον αύλιο χώρο του ναού, πίσω από το ιερό Βήμα, μυρσίνη καθώς εκεί είχε ταφεί από τους Σμυρναίους ο Άγιος Βουκόλος. Ο Πατριάρχης μετέβη μάλιστα στο άλσος του όρους Πάγος (Kadife Kale), και εφύτευσε συμβολικως δενδρύλλιο ελιάς στο χώρο του μαρτυρίου του Αγίου Πολυκάρπου, Επισκόπου Σμύρνης.

Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα του 2015 τελέστηκαν για πρώτη φορά μετά από 93 έτη οι ακολουθίες από τη Μεγάλη Πέμπτη βράδυ (η Ακολουθία των Παθών) έως και την Κυριακή του Πάσχα το πρωί (Εσπερινός Αγάπης). Μάλιστα η Μεγάλη Παρασκευή συνέπεσε στις 10 Απριλίου, μαζί με τη μνημη του Αγίου Δήμου, ο οποίος μαρτύρησε στην Σμύρνη, και του Γρηγορίου του Ε΄, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος είχε διατελέσει Μητροπολίτης της πρωτεύουσας της Ιωνίας.  Η περιφορά του Επιταφίου πραγματοποιήθηκε στους δρόμους της μαρτυρικής Σμύρνης για πρώτη φορά μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή τη Μεγάλη Παρασκευή του 2014, αλλά το 2015 για πρώτη φορά πέριξ του Αγίου Βουκόλου.

Στις 5 Φεβρουαρίου 2016 πραγματοποιήθηκε στον Ναό η υποδοχή της εικόνας της Παναγίας Παραμυθίας από το Άγιο Όρος, που προσφέρθηκε ως δώρο για την ορθόδοξη Κοινότητα Σμύρνης από τους Αγιορείτες Πατέρες. Ακολούθως τελέστηκε Πατριαρχικός πανηγυρικός εσπερινός και την επομένη ημέρα Πατριαρχική Θεία Λειτουργία ανημερα της εορτής του Αγίου Βουκόλου.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στην ομιλία του τόνισε: ήλθαμε στην Σμύρνη για να τιμήσουμε το στολίδι αυτό της Ιωνίας, για να θυμηθούμε τους προγόνους μας, οι οποίοι για αιώνες έζησαν εδώ ειρηνικώς… αληθώς, σήμερα βιώνουμε μια Ορθόδοξη πνευματική αναγέννηση της Σμύρνης, η οποία, άλλωστε, ουδέποτε έπαυσε να ζει στην καρδιά μας, την καρδιά του γένους μας, ουδέποτε έπαυσε να είναι αντικείμενο και υποκείμενο των στεναγμών και των πόθων του πολυπαθούς Γένους μας…η παλαιά Σμύρνη δεν έχει καεί. Δεν έχει πάψει να υπάρχει. Υπάρχει στο φως που έρχεται από τα επέκεινα, από τα βάθη των αιώνων, από το φως το οποίο αμυδρά σήμερα δείχνει να επανέρχεται, κατά τα κρίματα του Θεού, και να φωτίζει και τις επτά Εκκλησίες της Αποκαλύψεως, να φωτίζει και τις ψυχές μας για να κατανοούν «μυστήρια Θεού», τα οποία δεν είναι αντιληπτά με τους αισθητούς οφθαλμούς μας».

Ο πατριαρχικός πανηγυρικός εσπερινός την παραμονή της εορτής στις 5 Φεβρουαρίου κάθε έτους και η Πατριαρχική Θεία Λειτουργία ανημερα της εορτής στις 6 Φεβρουαρίου καθιερώθηκε ως ετήσιο προσκύνημα από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Έτσι, ο Αη-Βούκλας στέκει αποκατεστημένος πλέον να μαρτυρεί με την παρουσία του τις όμορφες αλλά και τις τραγικές στιγμές του Ελληνισμού της Σμύρνης και να αποτελεί το ιερό παλλάδιο των απανταχού Σμυρναίων στην προγονική πατρίδα.

»εὐφράνθημεν ἀνθ’ ὧν ἡμερῶν ἐταπείνωσας ἡμᾶς ἐτῶν ὧν εἴδομεν κακὰ».

τελευταία ενημέρωση άρθρου: Φεβρουάριος 2016

Να ‘μουνα για λίγο εκεί…

Να ‘μουνα για λίγο εκεί, να σε κοιτάξω ξανά
Σμύρνη κόρη μου γλυκιά, να σ’ αγκαλιάσω
πού ‘ναι τώρα τα παιδιά σου
κλείσαν όλες οι πληγές
σβήσαν άραγ’ οι φωτιές που σε πληγώναν

Να ‘μουνα για λίγο εκεί, να δω Βουρλά κι Αιβαλί
Σμύρνη κόρη μου γλυκιά, να θυμηθούμε
πρόσωπα που ζουν ακόμα
κι άλλα που έχουν πια χαθεί
κι είναι η ψυχή τους πάντοτε, μαζί σου

Εκεί, δικά σου είν’ ακόμα
ουρανός και χώμα
θάλασσα, στεριά
κι εδώ, γη που δεν πατιέσαι
φυλή που δεν νικιέσαι
Ελλάδα μου είσαι εσύ

Να μουνα για λίγο εκεί, για να ακούσω ξανά
Σμύρνη κόρη μου γλυκιά, τις μουσικές σου
να ναι οι καρδιές κιθάρες
να ναι οι ψυχές βιολιά
κι άγγελοι να τραγουδάνε τους καημούς σου

Να μουνα για λίγο εκεί, για να σου δείξω όλα αυτά
Σμύρνη κόρη μου γλυκιά, που ‘ναι δικά σου
γέμισε η γη τραγούδια
έγινε η νύχτα φώς
κι όσα χάθηκαν εκεί,  εδώ ανθίσαν

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στη Σμύρνη

 

Στα ερείπια του Ναού της Θεοτόκου, στον αρχαιολογικό χώρο της Εφέσου όπου είχε συγκληθεί η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος εψάλη το περασμένο Σαββάτο το απόγευμα Εσπερινός, χοροστατούντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Παρόντες ήταν ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο νομάρχης Λέσβου και πολλοί κληρικοί και λαϊκοί από τη Λέσβο, αλλά και ομάδα προσκυνητών από τη Μακεδονία.
Το πρωί της Κυριακής ο Οικουμενικός Πατριάρχης χοροστάτησε στη Θεία Λειτουργία που τελέστηκε στον Ναό της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνη.
Ο Πατριάρχης, μετά το τέλος της λειτουργίας, τέλεσε τρισάγιο για την ανάπαυση των ψυχών των χριστιανών της Σμύρνης ενώ απευθυνόμενος στους συγκεντρωμένους τόνισε με έμφαση ότι «η Σμύρνη ζει και υπάρχει, είναι εδώ, αλλά απλώνεται και παντού όπου έχουν μεταφερθεί κυνηγημένα τα παιδιά της».
Μοναδική ήταν και η στιγμή που ο Οικουμενικός Πατριάρχης τέλεσε τρισάγιο στο ελληνικό κοιμητήριο της Σμύρνης στους τάφους των παλιών, αλλά και των νεότερων Σμυρνιών.
http://omogeneia.ana-mpa.gr

 

Εσπερινός στα ερείπια του Ναού της Θεοτόκου στην 'Εφεσο

 

 

Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη στο ναό της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνη, την Κυριακή του Θωμά 26 Απριλίου 2009:

 

‘’Χριστός ανέστη!
Μέσα εις την χαρμόσυνον και φωτεινήν αναστάσιμον περίοδον ήλθαμε εις την Σμύρνην, την πολυτραγουδισμένην Ιωνικήν πρωτοπολιτείαν, διά να συνεορτάσωμεν εδώ εις το ταπεινόν δάνειον εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής την μεγάλην εορτήν της Χριστιανωσύνης, να ανταλλάξωμεν ασπασμόν αναστάσιμον και πασχαλίους ευχάς, και να προσκυνήσωμεν τον Νικητήν του θανάτου Χριστόν, τον εγείροντα τους νεκρούς και χαρίζοντα εις τον κόσμον ζωήν αιώνιον!
Η ευλογημένη γη της Ιωνίας, καρπερή και εις τα υλικά, καρπερή και εις τα πνευματικά, δεν έδωσε μόνον έναν Όμηρον και έναν Ηράκλειτον εις τα ελληνικά γράμματα και εις τον παγκόσμιον πολιτισμόν, κατά την αρχαιότητα, ούτε μόνον ένα Σεφέρην προσφάτως, αλλά και πλειάδα όλην Αγίων της Εκκλησίας, Μαρτύρων, Ομολογητών, Οσίων κ.λπ., οι οποίοι είναι παρόντες σήμερον εδώ και συνεορτάζουν μαζί μας την Ανάστασιν του Χριστού, μαζί με τον Απόστολον Θωμάν και την Ισαπόστολον Φωτεινήν. Όλα τα «μεγάλα στοιχεία» της Ασίας, τα «τετελειωμένα πνεύματα των δικαίων τούτης της γης, μαζί με όλα τα ξηρά οστά των πατέρων μας που αναπαύονται υπό σκληράς συνθήκας εις αυτά εδώ τα χώματα, μας επερίμεναν, αγαπητοί, να έλθουμε να τους πούμε το «Χριστός ανέστη!», να τους ανάψωμε ένα πασχαλινό κερί άσβηστης ελπίδος, να μνημονεύσωμε τα ονόματά τους εμπρός εις τον Αναστάντα Χριστόν και να Τον παρακαλέσωμεν να τους αξιώση μερίδος εις το αιώνιον Δείπνον Του και τιμής πολλής εις τον φαιδρόν Νυμφώνα της Βασιλείας Του.
Έτσι, εκαλέσαμεν ήδη όλους: τις γενεές των Μαρτύρων, αρχαίων και νεωτέρων, εκείνες των Ομολογητών, των Οσίων, των Δικαίων και των αθλητών της υπομονής και εγκαρτερήσεως, να πλαισιώσουν μαζί μας τον Θεοκήρυκα Θωμάν εις την ωραίαν ομολογίαν του ενώπιον του Αναστάντος Λυτρωτού: «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου!» Εκαλέσαμεν επίσης όλες τις στρατειές των καλών εργατών της μετανοίας να ενωθούν, κι εμείς μαζί τους!, με την πρώην σκοτεινήν εκείνην γυναίκα του Ευαγγελίου, την μετά ταύτα ολοφώτεινην Αγίαν Φωτεινήν, εις την «εν καινότητι ζωής» πορείαν της προς τον Αρχηγόν της σωτηρίας. Και όλοι, χωρίς καμμίαν εξαίρεσιν, να κρατήσουμε αναμμένη την πασχαλινή λαμπάδα της Πίστεως, της Αγάπης και της Ελπίδος εις τον εκ τάφου εγερθέντα Χριστόν, τον φωτοδότην, τον χορηγόν του ζώντος ύδατος, ο οποίος είναι η Οδός και η Αλήθεια και η Ζωή! Και αυτό το φως το ανέσπερον, να είμεθα έτοιμοι να μεταδώσουμε και να μεταλαμπαδεύσουμε και εις τους γύρω μας, που συνήθως προσπαθούν να φωτισθούν από πυγολαμπίδες ματαιότητος.
Αριθμητικώς, αγαπητοί Χριστιανοί, η παρουσία των Ορθοδόξων, και δη των ομογενών, είναι πλέον εις την Σμύρνην πολύ μικρά. Αλλά τα πνευματικά ζητήματα και όλα τα του Θεού, δεν συμπαθούν τους αριθμούς και τα μαθηματικά! Τα υπερβαίνουν! Έτσι, οι ολίγοι ημπορεί κατ’ ουσίαν να είναι πολλοί· οι αμελητέοι, σημαντικοί· οι μικροί, μεγάλοι! Οι λυχνίες των Εκκλησιών της Αποκαλύψεως εξωτερικώς φαίνονται σβησμένες, ή ότι έχουν μετακινηθή. Εμείς πιστεύομεν ότι είναι πάντοτε εδώ (και η της Σμύρνης!), αναμμένες (και η της Σμύρνης!), φωτεινές (και η της Σμύρνης!), διότι αυτά τα έχουν αναλάβει οι Άγγελοί των από τον ουρανόν! Πώς να είναι σβησμένη και νεκρά η λυχνία λ.χ. της Σμύρνης, όταν υπάρχη ένας Πολύκαρπος, ένας Βουκόλος και τόσοι άλλοι ιεροί Ποιμενάρχαι της πόλεως που αγίασαν, εθεώθησαν και συμβασιλεύουν αιωνίως με τον Αναστάντα Χριστόν; Πώς να είναι νεκρή η Σμύρνη, όταν ακόμα και οι καμπάνες της διαλαλούν την Ανάστασιν από κάποια άλλην Αγίαν Φωτεινήν, μίαν άλλην Σμύρνην, όπου κατέφυγαν τα παιδιά της ξεριζωμένα και τρομαγμένα; Πώς να είναι νεκρή η Σμύρνη, όταν τα αφρογάλανα κύματα του Αιγαίου στέλνουν από την μια μεριά του, φέρνουν από την άλλη, ύμνους, τραγούδια, μνήμες, δάκρυα και προσευχές; Η Σμύρνη ζη! Έχει ξεπεράσει την γεωγραφική και ιστορική στενότητα. Η Σμύρνη είναι ένα χρυσόπτερο όνειρο, που έχει πάντοτε όλον τον σεβασμόν μας, όλην την πονεμένην αγάπην μας και την διαρκή προσευχητικήν ενθύμησίν μας!
Αγαπητοί αδελφοί,
Καλώς ήλθαμε εις την Ιωνία! Καλώς ήλθαμε εις την Σμύρνην! Άξιο να θεωρήση ο Θεός τούτο το προσκύνημά μας και να μας χαρίση πλούσια τα δώρα της Αναστάσεώς Του: Την ειρήνην, το φως, την άφεσιν των παραπτωμάτων, την χαράν και την ζωήν την αληθινήν! Να μεταφέρετε εις τους οικείους σας και εις τους συνεργάτας σας και εις τους εν Ελλάδι και αλλαχού αδελφούς την αγάπην και την ευχήν της Μητρός Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, η οποία πάντοτε επί του Σταυρού, και χωρίς Αποκαθήλωσιν, βιώνει την Ανάστασιν, βιώνει το Πάσχα, και δύναται εκ της πείρας της να βεβαιώνη ότι «ανέστη ο Κύριος όντως!» και εξακολουθεί να εγείρη τους νεκρούς και να ανιστά τους πένητας! Η πατρική ημών ευχή και Πατριαρχική αναστάσιμος ευλογία σας συνοδεύει όλους. Χριστός ανέστη! Χρόνια πολλά! Και του χρόνου πάλι εδώ!’’

Στη Σμύρνη, τη μητρόπολη της Μικρασίας

Με ιδιαίτερη συγκίνηση η Ένωση Μικρασιατών Φοιτητών στα πλαίσια της θερινής εκδρομης του Ιουλιου 2008 επισκέφθηκε τη Σμύρνη . Την πόλη της αμαζόνας Σμύρνας, την αγαπημένη πατρίδα του Ομήρου, την άλλοτε κοσμοπολίτικη μητρόπολη του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας αλλά και μετέπειτα τόπο μαρτυρίου για χιλιάδες προγόνους μας. Το Καραντάσι, το Κορδελιό, η συνοικία της Αγίας Φωτεινής, το Και – η Προκυμαία – , ο Φραγκομαχαλάς και τόσες άλλες τοποθεσίες και γειτονιές όπου οι Έλληνες ζούσαν και δραστηριοποιούνταν υπάρχουν ακόμα. Είτε σαν ερειπωμένα κτίσματα , είτε στις μνήμες και τις αφηγήσεις. Ας μην τις λησμονούμε…

Ελληνική κατοικία στην προκυμαία της Σμύρνης.

Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο Σμύρνης.

Το Κεντρικόν Παρθεναγωγείον ήταν ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα της Σμύρνης. Ιδρύθηκε το 1830 ως Αλληλοδιδακτικό σχολείο και ήταν το πρώτο ελληνικό σχολείο κοριτσιών στη Σμύρνη. Τα πρώτα χρόνια στεγάστηκε σε μια αίθουσα του Γραικικού νοσοκομείου. Το 1837 μεταφέρθηκε σε οίκημα που παραχωρήθηκε στον περίβολο της Αγίας Φωτεινής, γι’αυτό αρχικά ονομαζόταν «Παρθεναγωγείο της Αγίας Φωτεινής».
Το 1886 το «Κεντρικόν Παρθεναγωγείον» στεγάστηκε σε καινούργιο εντυπωσιακό νεοκλασικό κτίριο, με αέτωμα, προπύλαια και κίονες ιωνικού ρυθμού στην πρόσοψη. Ήταν έργο του αρχιτέκτονα Καραθανασόπουλου.
Το Κεντρικό διέθετε εξατάξιο δημοτικό σχολείο, τριτάξια αστική σχολή και επί Αρμοστείας (1919-1922) πλήρες Γυμνάσιο Θηλέων. Επίσης, λειτουργούσε τριτάξιο διδασκαλείο, στο οποίο εκπαιδεύονταν δασκάλες, που διορίζονταν στα σχολεία των μικρασιατικών πόλεων.
Περίφημη διευθύντρια του Κεντρικού υπήρξε η Ουρανία Δούκα, στα χρόνια της οποίας το σχολείο αποκλήθηκε «Φάρος της Ανατολής». Στις αρχές του 20ού αιώνα στο σχολείο φοιτούσαν 2.000 μαθήτριες και δίδασκαν 23 εκπαιδευτικοί.

Το Ομήρειο Παρθεναγωγείο Σμύρνης, το οποίο χτίστηκε το 1886 σε σχέδια του Ξενοφώντος Λάτρη είχε μεγάλες ηλιόλουστες αίθουσες, βιβλιοθήκη με 10.000 τόμους, γυμναστήριο, σχολικό κήπο και μεγάλη αίθουσα τελετών με μαρμάρινες προτομές του Ομήρου, του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Ρήγα και προσωπογραφίες επιφανών ανδρών. Ήταν πλήρες 11τάξιο με δυο τάξεις νηπιαγωγείου, πέντε ελληνικού σχολείου και τέσσερις γυμνασίου. Θεωρείτο ισότιμο με το Αρσάκειο και ήταν αριστοκρατικό σχολείο. Σε αυτό φοιτούσαν 300 περίπου μαθήτριες, οι αποκαλούμενες «Ομηρειάδες». Οι απόφοιτες έπαιρναν πτυχίο δασκάλας και γίνονταν δεκτές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών χωρίς εξετάσεις.
Στο «Ομήρειον» διδάσκονταν έξι γλώσσες (ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά και αρμένικα), θρησκευτικά, φιλοσοφικά, γραμματολογία (αρχαία και νέα), μαθηματικά, ιστορία, γεωγραφία, φυσική, χημεία, φυσική ιστορία, κοσμογραφία, μουσική, φωνητική, χορός, ιχνογραφία, εργόχειρα και γυμναστική.

Γενική άποψη του Κεντρικού Παρθεναγωγείου από το πευκόφυτο προαύλιό του.

Το κτίριο που στέγαζε την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στη Σμύρνη. Η καταστροφή το βρήκε πλήρες ελληνικών θυρίδων, πολλές από τις οποίες διασώζονται και σήμερα μιας και το κτίριο λειτουργει και σήμερα ως ιδιοκτησία τουρκικής τράπεζας.

Το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στη Σμύρνη και στο βάθος η προκυμαία και ο κόλπος της Ερυθραίας.

Στο Και των Σμυρνιών - την Προκυμαία...

Κλειδωμένη ακόμα μια ελληνική κατοικία...η εικόνα της φυγής και της εγκατάλειψης. Μα η αρχοντική πορτα θαρρείς θα ανοίξει για να σε υποδεχθεί μια φιλόξενη κυρά της Σμύρνης.

Από τη φωτιά της Καταστροφής του '22 ένα σοκάκι γλίτωσε.Και σήμερα, περπατώντας εκεί -ανάμεσα στα ελληνικά σπίτια- νομίζεις πως θ'ακούσεις τις χαρούμενες φωνές των παιδιών να παίζουν ανέμελα, την εποχή που η Σμύρνη ήταν μια ειρηνική ευημερούσα πόλη.

Άλλη μια ελληνική κατοικία, πνιγμένη στις φυλλωσιές.

Οι ''κιοσσέδες'', χαρακτηριστικοί κλειστοί εξώστες των σμυρνέικων αρχοντικών.

Πρίγκηπος

Η Πρίγκηπος είναι το μεγαλύτερο από τα εννιά Πριγκηπόνησα της Προποντίδας. Ως «Νήσος του Πρίγκηπος» αναφέρεται από βυζαντινούς χρονικογράφους από τις αρχές του 9ου αιώνα μ.Χ. μιας και αποτελούσε τόπο διαμονής ή εξορίας των πριγκήπων της βυζαντινης αυτοκρατορίας.

Η Πρίγκηπος.

Η προκυμαία του νησιού.

Άποψη του λιμανιού της Πριγκήπου.

Η μονή του Αη-Γιώργη του Κουδουνά.

Μαρμάρινο υπέρθυρο της Μονής Αγ.Γεωργίου Κουδουνά.

Ένα από τα ελληνικά σπίτια της Πριγκήπου.