Αγιοκέρι στον Άγιο τον Μικρασιάτη, Καλόγερο, Παπά και Μάρτυρα, Γεώργιο τον Νεαπολίτη

Ανεβαίνοντας κάποιος στη συνοικία του Περισσού αρχίζει να διακρίνει ομοιόμορφες προσφυγικές κατοικίες. Ο τόπος έχει δυναμική διαφορετική. Σα βγει κανείς ν’ αγναντέψει αυτή την ομοιομορφία των παλιών κατοικιών, που πλέον στα μάτια κάποιου απλού παρατηρητή θα φαίνονταν ακόμη και γραφικές, κλείνει τα μάτια και μεταφέρεται -όχι σε χρόνους τόσο παλιούς- σχεδόν ενενήντα χρόνια πίσω. Γη ακατοίκητη που δόθηκε ως λύση στη προσφυγιά των Ελλήνων της Ανατολής για να γίνει νέα τους πατρίδα. Ο τόπος ξένος αλλά η πατρίδα, πατρίδα. Ήξεραν, οι ευλογημένοι, ότι πατρίδα δεν είναι η γη, ούτε οι περιουσίες, ούτε τα σπίτια, ούτε και τα υποστατικά. Πατρίδα είναι η καρδιά κι ό, τι την ξεχωρίζει κι ανθρώπινη την κάνει. Πατρίδα είναι το Πνεύμα μας, το φύσημα του Θεού και τα βιώματα που ζυμώνουν τον άνθρωπο απ’ την στιγμή της δημιουργίας του. Πατρίδα είναι η Αλήθεια μας.

Ο Άγιος νέος ιερομάρτυρας Γεώργιος ο Νεαπολίτης (εκ Νεαπόλεως Μικράς Ασίας – 1797).

Οι Μικρασιάτες είχαν Πνεύμα. Πατρίδα των προσφύγων, τότε, ήταν πάνω απ’ όλα η ουράνια πατρίδα των πατέρων απ’ τη Μικρασία, ήτανε η Θεία Λειτουργία. Κι όποιος γυρίσει και πει ότι τάχα αυτός ο λόγος εκφέρεται τέτοιος γιατί τονε γράφουνε παπαδικά χέρια, ας δει όχι απλώς πτυχές της ζωής των Μικρασιατών αλλά σύγκορμη τη ζωή τους: τα τραγούδια και τους θρήνους, τους χορούς -που δε κοιτούν ν’ απομακρύνουν τον άνθρωπο και να κρύψουν τη χαρά του προσώπου του αλλά στυλώνονται στη συμπόρευση σωμάτων και συναισθημάτων. Ας δούμε τσ’ Αγίους που ήσανε παρόντες μες την κοινωνία: συναυλίζονταν με τον λαό και συνομιλούσαν. Ο λαός ζητούσε ευχή συγχωρητική σε κάθε αρχή, σε κάθε έργο. Τους ήξεραν τους Αγίους οι Μικρασιάτες, τους είχαν ζήσει -ένα με το πετσί τους- Άγιοι Νεομάρτυρες κατοικούσαν στις ίδιες γειτονιές μ’ αυτούς. Την Αγιότητα, τηνε ζούσαν: δε φάνταζε ούτε σα θρύλος, ούτε σαν παραμύθι.

Αν πάει κανείς στο κοιμητήριο του Κόκκινου Μύλου, στο οποίο αναπαύονται παλαιοί Νεαπολίτες πρόσφυγες, θα δει νεκρούς που τους παππούδες τους είχε βαφτίσει ο Άη Γιώργης ο Νεαπολίτης. Σε κάθε ναό της Μητρόπολης ψάλλεται σήμερα το απολυτίκιό του. Αυτός γυρνά στους δρόμους και ευλογεί, αρχίζοντας από τον Περισσό, απ΄ το ναό του Αγίου Ευσταθίου, στον οποίο βρίσκεται το άχραντο λείψανό του και ευλογεί τις γειτονιές και τα άγχη των παιδιών του. Τα ονόματα των δρόμων δεν του είναι ξένα. Είναι παρμένα απ’ τις άγιες πατρίδες της Ανατολής που μεταμόρφωσαν σε νέες πατρίδες τα προάστια των Αθηνών. Θωρεί ο Άγιος απ’ τις ελιές και τα χώματα, όσα έμειναν στη Ν. Ιωνία αλλά και τις πολυκατοικίες, τις εργατικές κατοικίες. Θωρεί ακόμα τις ξύλινες παράγκες που γίνανε περίλαμπρες εκκλησιές για να δοξάζεται το όνομα τ’ αφέντη του κι αφέντη μας, Χριστού.

Η Εκκλησία είναι η Πατρίδα μας κι ο Άη Γιώργης ευλογεί τα έργα των χεριών που δε λογαριάζουν την Αγάπη με αριθμούς, διακονώντας τον πάσχοντα αδελφό ανεξαίρετα κι ομολογώντας ως μόνο Κύριο τον Ιησού Χριστό. Βλέπει ο Άγιος, ο Νεαπολίτης, τις ενορίες της Μητροπόλεως που προστατεύει, περπατά μαζί μας κι απ’ τον ουρανό μας ευλογεί, συναινεί στην Αγάπη. Ξέρουν καλά οι Μικρασιάτες ότι δεν κάνουν το “καλό” επειδή λυπούνται τον πάσχοντα αλλά επειδή στο πρόσωπό του βλέπουν το δικό τους, στο πρόσωπό του βλέπουν τον Χριστό που πάνω απ’ όλα αγαπούν. Πώς να μισήσουν τώρα και ν’ αρνηθούν την Αγάπη όταν κάποτε τόσο πολύ μισήθηκαν;

Σήμερα, 3 Νοεμβρίου, η γειτονιά εκείνη με τα προσφυγικά σπίτια, θα λάμψει όταν ο Επίσκοπος κι ο κλήρος του σηκώσουν στα χέρια το άχραντο λείψανο του Αγίου Γεωργίου του Νεαπολίτου, τελώντας πομπή λιτανευτική με πρωτοπανηγυριστή τον ένδοξο Μάρτυρα του Χριστού, τον Καλογερόπαπα, τον Άη Γιώργη τον Νεαπολίτη. Κάθε λιτανεία είναι μια ηρωική έξοδος, ένας γύρος θριάμβου, όχι σαν του αυτοκράτορα της Ρώμης, που δεν ήταν τίποτ’ άλλο παρά πομπή επίδειξης δύναμης κοσμικής. Οι λιτανείες των Ορθοδόξων είναι έξοδοι της Δόξας του Βασιλέως, ομολογία της Βασιλείας των Ουρανών στο κόσμο, ομολογία της Άνω Ιερουσαλήμ, της ουράνιας πατρίδας, μέτοικος της οποίας ο Νεαπόλεως γόνος, ο Μάρτυρας Γεώργιος και Όσιος μαζί. Αυτή είναι η Πατρίδα μας, η Δόξα της Εκκλησίας. Σε κάθε πομπή πρώτος πάει ο Σταυρός. Χωρίς αγώνα, Ανάσταση πώς θα ‘ρθει; Χωρίς Σταυρό, καμία Δόξα.

Άγιε Γεώργιε, για τον αγώνα μας μη παύσεις στον Χριστό πάντοτε να πρεσβεύεις!

Ιάσων Ιερομ.

Ο Άγιος νέος ιερομάρτυρας Γεώργιος ο Νεαπολίτης (εκ Νεαπόλεως Μικράς Ασίας – μαρτυρήσας το έτος 1797).

ΣΥΝΑΞΑΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΟΥ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΟΥ ΕΚ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ

Τῇ τρίτῃ τοῦ μηνός Νοεμβρίου μνήμη τοῦ ἁγίου Ἱερομάρτυρος Γεωρ­γίου τοῦ Νεαπολίτου.

Γεώργιος ὁ ἅγιος Πατήρ ἡμῶν καί νέος Ἱερομάρτυς τοῦ Χριστοῦ, τῶν Ἱερέων ἡ κοσμιότης και τῶν Μαρτύρων ὁ ἰσοστάσιος, διέπρεψεν κατά τόν 18^οαἰώνα εἰς Νεάπολιν, τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἥτις τουρκιστί λέγεται «Νέβ Σεχίρ», ἐφημερεύων εἰς τον ἐκεῖσε Ἱερόν Ναόν τῆς Κοιμή­σε­ως τῆς Θεοτόκου. Κατά το ἔτος 1797 προσεκλήθη ὑπό τοῦ χωρίου Μαλακοπή, ἀπέχοντος ἕξ ὥρας, διά να ὑπάγῃ και ἱερουργήσῃ ἐκεῖ, εἴς τινα μεγάλην ἑορτήν και ἁγιάσῃ τούς εὐσεβεῖς Χριστιανούς. Ἐδέχθη εὐχαρίστως ὁ θεῖος Γεώργιος την πρόσκλησιν τῶν ἐν Μαλακοπῇ ἀδελφῶν Χριστιανῶν και ἀναβάς ἐπί ὄνου, διότι ἦτο γέρων καί καχεκτικός, ἐπορεύε­το πρόθυμος την ὁδόν. Ἀλλ’ αἴφνης, ἐνῷ ἐπλησίαζε προς την Μαλα­κοπήν, ἐνεφανίσθησαν πρό αὐτοῦ Τοῦρκοι ποιμένες λίαν ἐξηγριω­μέ­νοι, οἵτινες ἐπιπεσόντες μετά μανίας κατά τοῦ πραοτάτου ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ, ἐλήστευσαν αὐτόν και ἐγύμνωσαν καί τέλος ἐφόνευσαν, ἀποκόψαντες την τιμίαν αὐτοῦ κεφαλήν, το δε λείψανον, γυμνόν και καθῃμαγμένον, ἀπέρριψαν εἰς παρακείμενην φάραγγαν, ὁμοῦ μετά τῆς κεφαλῆς.

Οἱ Χρι­στιανοί μετά τέσσαρας ἡμέρας ἀνεῦρον το τίμιον λείψανον και ἐκή­δευ­σαν αὐτό εἰς τόν τόπον τῆς εὑρέσεως. Παρελθόντος καιροῦ ὁ ἅγιος ἐνε­φα­νί­σθη ἐν ὁράματι εἴς τινα γυναῖκα εὐλαβῆ, εἰς την ὁποίαν διηγήθη τό τί ἔπαθε και ἐνετείλατο αὐτήν ἵνα μεταβῇ ἡ Δημογεροντία εἰς τόν τόπον τοῦ προχείρου τάφου του. Οἱ εὐσεβεῖς Νεαπολῖται ἔσπευσαν πάραυτα καί με­τέ­φεραν το τίμιον λείψανον εἰς Νεάπολιν, ὅπου ἔγινεν αἰτία διά πολλάς θεραπείας και ἰάσεις και ἄλλα θαύματα. Κατά την ἀνταλλαγήν τῶν πληθυσμῶν τοῦ ἔτους 1924 οἱ Νεαπολῖται μετέφερον αὐτό εἰς την Ἑλλάδα και το ἐτοποθέτησαν εἰς τον Ἱερόν Ναόν τοῦ Ἁγίου Εὐσταθίου εἰς Περισ­σόν Ἀθηνῶν. Τεμάχιον τοῦ λειψάνου εὑρίσκεται ὡσαύτως και εἰς τον Μητροπολιτικόν Να­όν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Νεαπόλεως Θεσσαλονίκης, ἔνθα ἑορτά­ζε­ται πανδήμως ἡ μνήμη του κατά την πρώτην Κυριακήν τοῦ Νοεμβρίου, ὁμοῦ μετά τῶν νεομαρτύρων Ἀθανασίου Κουλακιώτου του εν Ξηροκρήνη Θεσσαλονίκης μαρτυρήσαντος και Ἀκακίου του Ἀσβε­στοχωρίτου.

Advertisement

Οδός Κωνσταντίνου Μελενίκου: Το πρόσωπο του Θρακιώτη μάρτυρα που τιμάται στην πιο γνωστή «φοιτητική» οδό της Θεσσαλονίκης

Ο Μητροπολίτης Μελενίκου Κωνσταντίνος, ο Θρακιώτης μάρτυρας της Μακεδονίας

Ο Μητροπολίτης Μελενίκου Κωνσταντίνος Ασημιάδης, ο εκ Καλλιπόλεως Θράκης, μαρτυρήσας το 1913 στη Μακεδονία (Ντεμίρ Ισάρ, 25/6/13).

Ο Κωνσταντίνος Ασημιάδης γεννήθηκε το 1872 στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης και σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από όπου αποφοίτησε το 1902. Υπηρέτησε ως Αρχιδιάκονος της Μητροπόλεως Νικομηδείας. Μετέπειτα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και συνέχισε να διακονεί στη Μητρόπολη Νικομηδείας της Μικράς Ασίας, δίπλα στον Μητροπολίτη Φιλόθεο Βρυούνιο ως πρωτοσύγκελλος, γενόμενος γνωστός για τα πνευματικά του προσόντα και την ευρυμάθειά του («την εὐδόκιμον δράσιν του ὑπέρ τῆς ἐκπαιδεύσεως»). Στις 6 Απριλίου 1908 (Κυριακή των Βαΐων) χειροτονήθηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου Νικομηδείας τιτουλάριος Επίσκοπος Χαριουπόλεως, Βοηθός Επίσκοπος της Μητροπόλεως Νικομηδείας. Το 1910, μετά την παραίτηση του Μητροπολίτη Νικομηδείας Φιλοθέου, εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Όταν το 1911 χήρευσε ο Μητροπολιτικός θρόνος του Μελενίκου, συνήλθε η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και τον εξέλεξε Μητροπολίτη Μελενίκου.

Ο Κωνσταντίνος Ασημιάδης με την άφιξή του στο Μελένικο – σημαντικό μακεδονικό αστικό κέντρο της εποχής με έντονη παρουσία του Ελληνικού στοιχείου – ξεκίνησε το πολυσχιδές έργο του. Εργάσθηκε με σθένος για το ποίμνιό του επί δύο περίπου έτη αναπτύσσοντας πλούσια δράση για την προάσπιση της θρησκευτικής, εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας των κατοίκων του Μελενίκου, του Ντεμίρ Ισάρ (σημερινό Σιδηρόκαστρο) και της ευρύτερης περιοχής που περιλαμβανόταν στη Μητρόπολη που ποίμαινε. Για τη δράση του αυτή κατέστη μισητός από τους Τούρκους οι δε Βούλγαροι τον κατέταξαν στον πίνακα των προγεγραμμένων για θάνατο.

Το βράδυ της 25ης Ιουνίου 1913 τον συνέλαβαν Βούλγαροι στο Ντεμίρ Ισάρ, όπου διέμενε με τη μητέρα του και την αδελφή του (σημειώνεται πως ολόκληρη η Ανατολική Μακεδονία είχε καταληφθεί από τους  Βουλγάρους κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο). Μετά τη σύλληψή του, τον οδήγησαν σε μία μικρή πλατεία, έξω από την πόλη την εποχή εκείνη, που λέγονταν Καρά Αγάνη (σήμερα Πλατεία Πολυζωΐδη), πλησίον του χειμάρρου της Μαϊμούδας. Εκεί υπήρχε λάκκος καιόμενης ασβέστου, η οποία χρησιμοποιούνταν για το κτίσιμο της τότε Βουλγαρικής σχολής. Ο Ιεράρχης υφιστάμενος λακτίσματα και τρυπήματα από τις ξιφολόγχες βάδιζε προς τον τόπο του μαρτυρίου.

Ο Θωμάς Παπαχαριζάνος, πρόκριτος του Ντεμίρ Ισάρ, που μαρτύρησε το 1913 μαζί με τον Μητροπολίτη Κωνσταντίνο.

Τον Μητροπολίτη, ο οποίος σφάδαζε από τους πόνους, μετά τα δύο πρώτα πλήγματα, τον λόγχισαν όλοι οι Βούλγαροι στρατιώτες, ο ένας μετά τον άλλον στα πλευρά και στο κεφάλι. Κατόπιν τον ποδοπάτησαν υβρίζοντάς τον και ξεριζώνοντας τις τρίχες από το κεφάλι και το πηγούνι του. Ακολούθως περιύβρησαν τον νεκρό, αφαιρέσαντες τα ελάχιστα χρήματα που είχε μαζί του, του αφαίρεσαν το ωρολόγιο και το εγκόλπιό του, ενώ του πήραν ακόμη και το εξωτερικό του ράσο. Όταν τον οδήγησαν προς το λάκκο, ο ιεράρχης ούτε γένια είχε, ούτε μαλλιά. Δεν εκόρεσαν όμως το πάθος τους και κομμάτιασαν το σώμα του, έβγαλαν τους οφθαλμούς και τους πέταξαν στο λάκκο της καιόμενης ασβέστου. Μαζί με τον Μητροπολίτη μαρτυρικό θάνατο βρήκαν ο πρωθιερέας Σταύρος και ο πρόκριτος Θωμάς Παπαχαριζάνος.

Την επομένη, ημέρα Τετάρτη, όταν είχε συντελεσθεί και η σφαγή έτερων θυμάτων, οι Βούλγαροι σύροντες από τα πόδια τα σώματα του Μητροπολίτη και των άλλων εκτελεσθέντων τα έριξαν στο λάκκο της ασβέστου.

Προτομή του ανεγέρθηκε στην κεντρική πλατεία του Σιδηροκάστρου (το τότε Ντεμίρ Ισάρ, ο τόπος μαρτυρίου του). Το όνομά του έχει δοθεί σε οδό της Θεσσαλονίκης δίπλα στην Πανεπιστημιούπολη.

__

Σημειώσεις:

• Από το 1912 η περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας έπαψε να βρίσκεται υπό Οθωμανική Διοίκηση και το 1913 ανέλαβαν τη διοίκηση της περιοχής οι Βούλγαροι. Όμως τις τελευταίες ημέρες της κατοχής της περιοχής και γνωρίζοντας πως ο ελληνικός στρατός προελαύνει, ο βουλγαρικός στρατός προέβη σε πρωτοφανείς σφαγές και άλλες βιαιότητες τον Ιούνιο του 1913. Εκτός του βασανισμού έως θανάτου του Μητροπολίτη Κωνσταντίνου, του ιερέως Σταύρου και του προκρίτου Θωμά, ο βουλγαρικός κατοχικός στρατός, πριν αποχωρήσει, προέβη σε βιασμούς, καταστροφές οικιών και καταστημάτων Ελλήνων και ληστείες μετά από άσκηση βίας, αφήνοντας πίσω εικόνα καταστροφής και φόβου.
• Το απόγευμα της 27ης Ιουνίου 1913, η ίλη ιππικού του Ελληνικού Στρατού με διοικητή τον ανθυπολοχαγό Ιωαννίδη, εισέρχεται στην μαρτυρική πόλη του Ντεμίρ Ισάρ και την απελευθερώνει, αντικρίζοντας όμως εικόνα απόλυτης καταστροφής και εξαθλίωσης των επιζώντων κατοίκων.
• Ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που εισήλθε στο Ντεμίρ Ισάρ ήταν ο, τότε διοικητής του 9ου Τάγματος Ευζώνων Θ.Πάγκαλος. Ιδού οι πρώτες του εντυπώσεις, όπως τις περιγράφει στα «Απομνημονεύματά» του:
  Τα κύματα των πανικοβλήτων εξηκολούθουν παρελαύνοντα τροχάδην και με κραυγάς τρόμου προς δυσμάς. Υπό την σκέψιν ότι δεν δύναταί τις να βασισθή εις τας πληροφορίας ανθρώπων αλλοφρονούντων εκ του τρόμου, έσχισα την αναφοράν και διέταξα τους ιππείς (30 περίπου) να ιππεύσουν. Εξαπέστειλα δύο ελαφράς περιπολίας εμπρός και με την ημιλαρχίαν εν παρατάξει, δια των αγρών εκάλπασα προς τα βορείως της πόλεως υψώματα. Ομάδες τινές προ της θέας του επερχομένου ιππικού ετράπησαν εις φυγήν. Αλλά παρέμειναν επί του υψώματος τρεις τέσσαρες χωρικού ψυχραιμότεροι των άλλων […] Απέστειλα αμέσως δύο εκ των προυχόντων μετά τινών ιππέων όπως σταματήσουν τον φεύγοντα πληθυσμόν, ο οποίος μετά την μεσημβρίαν ήρχισεν επανερχόμενος εις τας οικίας του. Μετά σύντομον εξέτασιν ανεύρον εν των προαυλίω της Σχολής τεράστιον λάκον, ο οποίος περιείχε άνω των 60 πτωμάτων εκ των σφαγέντων την προηγουμένην. Μεταξύ αυτών ήταν και ο μητροπολίτης Μελενίκου. Εις έτερον τάφον επί αμμώδους εδάφους ήσαν περί τα 30 πτώματα, εν οις και δύο ιερείς της πόλεως. Περί τα 20 ακόμη πτώματα εύρομεν εις μεμονωμένους τάφους και τινά άταφα. Οι κάτοικοι και ιδία τα γυναικόπαιδα με σπαρακτικούς θρήνους παρηκολούθουν την εκταφήν των οικείων των. Μετά την σύνταξιν λεπτομερούς καταλόγου των ανεγνωρισθέντων θυμάτων ανεχώρησα μ.μ προς συνάντησιν της Μεραρχίας βαδιζούσης επί της αμαξιτής οδού προς βορράν εις Μαρτικοστίνοβο.
• Ο μέραρχος της έκτης Μεραρχίας, μετέβη στο Δεμίρ Ισσάρ (Σιδηρόκαστρο) και αφού διενήργησε έρευνα απέστειλε το εξής τηλεγράφημα στο τότε βασιλέα Κωνσταντίνο.
  «Λαμβάνω την τιμή να αναφέρω ότι μετά τις πληροφορίες που λάβαμε για σφαγές στο Δεμίρ Ισσάρ, εστάλη αξιωματικός του Επιτελείου που εξακρίβωσε τα παρακάτω: Ο Βούλγαρος λοχαγός της χωροφυλακής Μίκτα Μίλεγκώφ με την υπόδειξη τριών βουλγαρόφωνων κατοίκων συνέλαβε το Μητροπολίτη Κωνσταντίνο, τον ιερέα Παπασταύρο, τον προύχοντα Θωμά Παπαζαχαρίου και πλέον των εκατό άλλων ομογενών, του οποίους έκλεισε στον περίβολο της βουλγαρικής Σχολής. Όλους αυτούς τη νύχτα της 25ης προς 26 τρέχοντος μηνός (1913) Βούλγαροι στρατιώτες και χωροφύλακες τους σκότωσαν. Αγγάρεψαν, μάλιστα, Τούρκους χωρικούς και τους έθαψαν στον περίβολο της Σχολής, έξω από τον ανατολικό μαντρότοιχο αυτής. Ο αξιωματικός του επιτελείου μου διέταξε την εκταφή αυτών για να βεβαιωθεί για το αποτρόπαιο γεγονός. Πράγματι, σε βάθος πλέον των δύο μέτρων βρέθηκαν μαζεμένα τα πτώματα αυτών που έσφαξαν. Εκτός από τις σφαγές, αξιωματικοί αλλά και στρατιώτες του βουλγαρικού στρατού βίασαν πολλές παρθένους. Μία, μάλιστα, από αυτές, ονομαζόμενη Αγαθή Θωμά, κόρη κηπουρού, αντιστάθηκε και την έσφαξαν. Τα καταστήματα της πόλης καταστράφηκαν και διαρπάχθηκαν καθώς και όλα τα σκεύη των σπιτιών των ομογενών, πολλούς από αυτούς έσωσαν οι Τούρκοι που τους έκρυψαν στα σπίτια τους. Γενικά η πόλη παρουσιάζει οικτρό θέαμα καταστροφής και η πείνα απειλεί να την συμπληρώσει.»
  Με το τηλεγράφημα αυτό ο βασιλιάς Κωνσταντίνος από το Γενικό Επιτελείο που έδρευε στη Δοϊράνη έστειλε το παρακάτω κείμενο στο Υπουργείο Εξωτερικών:
  «Έκτη μεραρχία αναφέρει ότι Βούλγαροι στρατιώτες με διαταγή κάποιου λοχαγού της χωροφυλακής συνέλεξαν στο προαύλιο της βουλγαρικής Σχολής το Μητροπολίτη του Δεμίρ Ισσάρ, δύο ιερείς και πάνω από εκατό προκρίτους, τους οποίους κατέσφαξαν. Η Μεραρχία διέταξε την εκταφή των πτωμάτων και βεβαιώθηκε το έγκλημα. Βίασαν παρθένους και μία που αντιστάθηκε την κατέσφαξε. Διαμαρτυρηθείτε με εντολή μου, στους αντιπροσώπους των πολιτισμένων Δυνάμεων εναντίον των ανθρωπόμορφων αυτών τεράτων και σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο και δηλώσατε ότι θα αναγκαστώ με λύπη μου να προβώ σε αντίποινα, για να εμπνεύσω κάποιο φόβο και σκέψη πριν γίνουν τέτοια εγκλήματα. Οι Βούλγαροι επισκιάζουν όλες τις φρικαλεότητες των βαρβαρικών επιδρομών του παρελθόντος και αποδεικνύουν ότι δεν έχουν πια το δικαίωμα να συγκατελέγονται μεταξύ των πολιτισμένων λαών.   Κωνσταντίνος Β’»
  Το κείμενο δόθηκε και στον ανταποκριτή των “Times” του Λονδίνου ο οποίος τηλεγράφησε ότι το Δεμίρ Ισσάρ, το τελευταίο βουλγαρικό φρούριο στη Μακεδονία καταλήφθηκε από τον ελληνικό στρατό. Ο ανταποκριτής προσθέτει ότι ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος διαβίβασε σε αυτόν στη Δοϊράνη δριμύτατη τηλεγραφική διαμαρτυρία για την εξακρίβωση των σφαγών του Δεμίρ Ισσάρ.

Πηγές:

Ι.Μπάκα, Ο Ελληνισμός και η Μητρόπολη Μελενοίκου, Θεσσαλονίκη 2003

Ν.Χρηστίδη, Αγάλματα και Μνημεία του Ν. Σερρών, Σέρρες 2010

http://users.sch.gr/markmarkou/1901_1930/1913/koim/konstantinos_asimiades.htm

Οι Άγιοι Μικρασιάτες Νεομάρτυρες

Τῇ Κυριακῇ πρὸ τῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Ὑψώσεως μνήμην ἐπιτελοῦμεν τῶν ἑκατοντάδων χιλιάδων ἐνδόξων Νεομαρτύρων, Ἱεραρχῶν, Ἱερέων, Ἱερομονάχων καὶ Μοναχῶν, προσέτι δὲ Ἀνδρῶν, Γυναικῶν καὶ Παίδων, τῶν ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ μαρτυρησάντων κατὰ τὰ ἔτη 1918 – 1922. Μὲ ὕπατον Ἱερομάρτυρα τὸν Ἅγιον Χρυσόστομον Σμύρνης καὶ τῶν σὺν αὐτῶ Ἱεραρχῶν· Γρηγορίου Κυδωνιῶν, Ἀμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ἰκονίου, καὶ Εὐθυμίου Ζήλων.

Άγιοι Μικρασιάτες Μάρτυρες : ιεράρχες ιερείς μοναχοί και λαϊκοί , άνδρες γυναίκες και παιδιά (μια μικρασιατική οικογένεια). Ο Σταυρός στην κέντρο της εικόνας συμβολίζει την «Σταυρωμένη Μικρά Ασία». Το Καμπαναριό στο κέντρο του Σταυρού ήταν το Καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης. Εκ δεξιών προς αριστερά οι μάρτυρες ιεράρχες: ο Ζήλων Ευθύμιος, ο Κυδωνιών Γρηγόριος, ο Σμύρνης Χρυσόστομος, ο Ικονίου Προκόπιος, ο Μοσχονησίων Αμβρόσιος. Στην συνέχεια αριστερά του Σταυρού είναι ο Μοναχός (εκπρόσωπος των Μοναχών σφαγιασθέντων), δεξιά του Σταυρού ο Κληρικός (εκπρόσωπος των Κληρικών σφαγιασθέντων), και κάτω δεξιά ο Μικρασιάτης μάρτυρας, αντιπροσωπεύοντας τον ανδρικό πληθυσμό που βασανίσθηκε και σφαγιάσθηκε, και αριστερά η Μικρασιάτισσα μάρτυρας Γυναίκα-Μάνα και το Τέκνο, αντιπροσωπεύοντας το σύνολο του γυναικείου και παιδικού πληθυσμού που εβασανίσθη, εβιάσθη και μαρτύρησε.

Ο άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης

Κορυφαίος μάρτυρας της Μικρασιατικής Καταστροφής ο άγιος Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης.

Στην απροστάτευτη Σμύρνη, που όλοι οι στρατιωτικοί και πολιτικοί παράγοντες την εγκαταλείπουν προστρέχει να βρει καταφύγιο όλος ο άμαχος πληθυσμός της Μ. Ασίας. Ο μόνος που δεν την εγκαταλείπει είναι ο Χρυσόστομος. Όταν ο αρχιεπίσκοπος των Καθολικών την υστάτη ώρα, στις 25 Αυγούστου, του εξασφαλίζει θέση επί αναχωρούντος ατμοπλοίου και τον εξορκίζει να εγκαταλείψει την καταδικασμένη πόλη για να γλυτώσει από την οργή των Τούρκων, ο Μητροπολίτης ατάραχος απαντά: «Παράδοσις του ελληνικού κλήρου αλλά και χρέος του καλού ποιμένος είναι να παραμείνη με το ποίμνιόν του». Στις 27 Αυγούστου γίνεται η πρώτη εμφάνιση Τούρκων «τσετών» (=ατάκτων) υπό τον Κιορ (=μονόφθαλμος) Μπεχλιβάν στη Σμύρνη. Τρομοκρατία απλώνεται στην πόλη. Τα πλήθη συρρέουν στη Μητρόπολη. Ο Χρυσόστομος, βοηθούμενος από τον αδελφό του Ευγένιο, κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει. Την επομένη τελεί λειτουργία στην Αγία Φωτεινή. Είναι κάτωχρος από τη νηστεία και την αγρύπνια. Όταν όμως βγαίνει στην Ωραία Πύλη γονατίζει και προσεύχεται σαν ταπεινός λευίτης και εγείρεται ως άγιος. Είναι το τελευταίο κήρυγμά του «Η Θεία Πρόνοια, λέγει, δοκιμάζει την πίστιν μας και το θάρρος μας και την υπομονή μας την ώραν αυτήν. Αλλ’ ο Θεός δεν εγκαταλείπει τους χριστιανούς. Εις τας τρικυμίας αναφαίνεται ο καλός ναυτικός και εις τας δοκιμασίας ο καλός Χριστιανός. Προσεύχεσθε και θα παρέλθη το ποτήριον τούτο. Θα ίδωμεν πάλιν καλάς ημέρας και θα ευλογήσωμεν τον Θεόν. Θαρρείτε ως εμπρέπει εις καλούς χριστιανούς».

Είχε τελειώσει η λειτουργία, όταν ένας υπαστυνόμος τον πληροφόρησε ότι ο φρούραρχος τον ζητά στο φρουραρχείο. Γαλήνιος ο Χρυσόστομος αποχαιρετά το πλήθος, και ανεχώρησε με τον «καβάση» (κλητήρα) του, Θωμά Βούλτσιο. Από την κατάθεση του τελευταίου αποσπώμε τις πιο έγκυρες πληροφορίες. Ο φρούραρχος δέχτηκε τον Χρυσόστομο, του προσέφερε βυσσινάδα και του υπαγόρευσε μια διαταγή. Μ’ ένα αυτοκίνητο που τους παρεχώρησαν Αμερικανοί αξιωματικοί επέστρεψαν στη Μητρόπολη. Ο Μητροπολίτης αντέγραψε και κοινοποίησε στο λαό τη διαταγή του φρουράρχου: να παραδοθούν τα όπλα και όλοι να μείνουν στα σπίτια τους. Στις οκτώ το βράδυ ήλθε ο ίδιος αστυνόμος με δύο οπλισμένους στρατιώτες. Για τα παρακάτω αφήνουμε να μιλήσει ο Θωμάς Βούλτσιος που έμεινε επί είκοσι έτη κοντά στον Χρυσόστομο:

Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης

« Ήλθαν να πάρουν το δεσπότη πως τον ζητά ο νομάρχης, δεν είπαν το όνομα, να πάη στο διοικητήριο με τρείς δημογέροντες. Επήραμε τον Τσουρουκτζόγλου και τον Κλιμάνογλου και εμπήκαν οι τρείς και οι αστυνομικοί στο αυτοκίνητο, για μένα δεν είχε θέσι και μού ‘πε ο δεσπότης να περιμένω στη μητρόπολι. Στας δέκα το βράδυ ένας από τους στρατιώτες, που ήλθαν το απόγευμα, έφερε μία κάρτα του δεσπότη για τον αδελφό του Ευγένιο. Του έγραφε: «Αγαπητέ αδελφέ, Μας εκράτησαν απόψε εμέ ως πρόεδρον της Μικρασιατικής αμύνης, τους άλλους ως μέλη. Μην ανησυχήτε». Ο Ευγένιος άρχισε να κλαίη. Το άλλο πρωί, Κυριακή, στας 8 με στέλλει να μάθω για το δεσπότη. Ευρήκα το Ζαδέ της τραπέζης. Πριν μισή ώρα συνάντησε τον υπαστυνόμο που είχε πάει τό δεσπότη. Αυτός του είπε πως το δεσπότη τον χάλασαν, καθώς και τους δύο δημογέροντες. Έτσι έγιναν. Ως την Τετάρτη που έφυγα δεν μπόρεσα να μάθω τίποτα άλλο».

Οι Τούρκοι «χάλασαν» και τον πιστό Ευγένιο. Τον κράτησαν φυλακή επί 6 μήνες και μετά τον απηγχόνισαν. Αλλα υπάρχει και μία μαρτυρία από το φυλλάδιο που τύπωσε το 1925 (τρία χρόνια μετά την καταστροφή) ο πολεμικός ανταποκριτής Κώστας Μισαηλίδης και το οποίο αναφέρεται στις τελευταίες ημέρες της Σμύρνης. Οι πληροφορίες που δίνει για το μαρτύριο του Χρυσοστόμου είναι συγκλονιστικές. Γράφει:«Λίγο πριν το μεσημέρι της Κυριακής, έβγαλαν το Μητροπολίτη από το φρουραρχείο.

– Να οι δικαστές σου και οι τζελάτηδές σου (δήμιοι), του είπεν ο φρούραρχος συνταγματάρχης Σαλήχ Ζακήμ Εφέντης. Και τον παρέδωσε στον μαινόμενον όχλο που αποβραδύς ξημερώθηκε εκεί -βαλμένος, από τον Νουρεδίν- να τον προσμένη.

Και ξεκινά το μαρτύριο.

Ο δρόμος απ’ την Πλατεία του Διοικητηρίου ως την πλατεία του Ικί Τσεσμέ -Τούρκικη συνοικία της Σμύρνης- αγρίεψε από το μαρτύριο του νέου αυτού Εθνομάρτυρα.Του έβγαλαν με ξιφολόγχη τα μάτια, του έκοψαν τ’ αυτιά και τη γλώσσα. Τον έσυραν από τα γένεια και τα μαλλιά. Γύρω απ’ το σώμα του έστησεν η απάνθρωπη, η αφάνταστα βάρβαρη τουρκική μανία τον πιο φρικτό χορό. Δεν άφησαν τίποτε τοσκληρό και το εξευτελιστικό που να μην το κάμουν στο αφανισμένο και μισοσκοτωμένο κορμί του Χρυσοστόμου. Κι εσύρθηκεν έτσι, ως τους Ικί-Τσεσμέ, ο Μητροπολίτης Σμύρνης, κατακομματιασμένος. Από το κορμί του, εκεί, το μεθυσμένο από κτηνωδία πλήθος πήρε ένα κομμάτι της σάρκας του Χρυσοστόμου για φυλακτό ματωμένο. Το κεφάλι του με βγαλμένα τα μάτια, κομμένα τ’ αυτιά και τη γλώσσα, με τα γένεια ξερριζωμένα και μαύρο από το ξύλο, αιματοστάλαχτο το έμπηξαν στην πατερίτσα του και η πομπή μαινόμενη από βλαστήμιες και σαρκασμό, το περιέφερε στους Τουρκομαχαλάδες.

_____________________________________________________________________

Οι δύο συναθλήσαντες στο μαρτύριο του αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης

Μαζί με τον άγιο Χρυσόστομο Σμύρνης μαρτύρησαν και δύο από τα πλέον εξέχοντα πρόσωπα της Σμύρνης: ο Γεώργιος Κλημάνογλου δημογέροντας της πόλης και ο Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου νομικός, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και εκδότης της ελληνικής εφημερίδας «Ημερησία» και της γαλλόφωνης εφημερίδας «La Reforme».

Τὴν ἑσπέρα τῆς 27ης Αὐγούστου (π.ἡ.) Τοῦρκος ἀρχιαστυνόμος, μὲ ἕξι ἔνοπλους στρατιῶτες, διατάσσει τὸ Χρυσόστομο νὰ παρουσιαστεῖ, μὲ τοὺς Δημογέροντες, στὸ στρατιωτικὸ διοικητὴ Νουρεντὶν πασά. Ἀπὸ τοὺς Δημογέροντες, δυὸ μόνον ἀνευρέθηκαν ὁ Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου καὶ ὁ Γεώργιος Κλημάνογλου.

Γεώργιος Κλημάνογλου, νεομάρτυρας της Σμύρνης.

Προηγουμένως καὶ προτοῦ παραλάβει τοὺς τρεῖς, ὁ Τοῦρκος ἀρχιαστυνόμος, ὁ Χρυσόστομος εἶχε ἀνοίξει τὸ Εὐαγγέλιο καὶ διάβαζε, ἀπὸ τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιο τὸ κεφάλαιο τῆς προσαγωγῆς τοῦ Ἰησοῦ στὸν Πιλᾶτο: «. . .Τότε οὖν ἔλαβεν ὁ Πιλάτος τὸν Ἰησοῦν καὶ ἐμαστίγωσε, καὶ οἱ στρατιῶται πλέξαντες στέφανον ἐξ ἀκανθῶν, ἐπέθηκαν τῇ κεφαλῇ αὐτοῦ καὶ ἔδιδον εἰς αὐτὸν ραπίσματα…». Τὸ Εὐαγγέλιο, ἀνοιχτὸ στὴ σελίδα αὐτή, βρέθηκε στὸ Μητροπολιτικὸ γραφεῖο τοῦ Χρυσοστόμου. Τὸ διέσωσε ὁ πιστός του κλητήρας καὶ τὸ παρέδωκε στὸν ἀνεψιὸ τοῦ ἐθνομάρτυρα, Χρυσόστομο Καβουνίδη. Σὲ ἄλλη σελίδα τοῦ Εὐαγγελίου ὑπάρχει ἰδιόγραφη σημείωση τοῦ Χρυσοστόμου: «Συγχωρῶ ὅλους καὶ ζητῶ τὴν συγχώρησιν ὅλων».

Ὁ Μητροπολίτης προσάγεται πρὸ τοῦ Νουρεντίν. Ὁ αἱμοβόρος στρατηγὸς ἀφοῦ τον κατηγόρησε για την φιλελληνική του στάση και τις ενέργειές του εναντίον του Τουρκικού έθνους,  τὸν εξυβρίσε και τὸν ἀπεπεμψε, λέγοντας:
—Δὲν θὰ σὲ κρίνω ἐγώ. Θὰ σὲ κρίνει ὁ λαός μου.

Οδήγησαν τον Χρυσόστομο στην πλατεία Διοικητηρίου, μαζί με τον Γεώργιο Κλιμάνογλου και τον Νικόλαο Τσουρουκτσόγλου, για να τους παραδώσουν στα ἄγρια τουρκικὰ στίφη, ποὺ εἰδοποιημένα, εἶχαν κατακλύσει τὴν πλατεῖα. Ο Νουρεντίν έδωσε μάλιστα εντολή να εκτελεστούν οι δύο δημογέροντες.

Καὶ τότε ὅπως πλατειὰ καὶ φουρτουνιασμένη θάλασσα σκεπάζει καὶ καταποντίζει ἀνερμάτιστο καράβι, ἔτσι κι ὁ Χρυσόστομος καταποντίζεται ἀνάμεσα στὸ λυσσαλέο ἐχθρικὸ ὄχλο.

Τὴν ἴδια ὥρα μαρτυροῦσαν κι οἱ δυὸ Δημογέροντες Τσουρουκτσόγλου καὶ Κλημάνογλου. Ο Γεώργιος Κλημάνογλου απαγχονίσθηκε από τον μαινόμενο όχλο. Ο Νικόλαος Τσουρούκτσογλου μαρτύρησε δεμένος από τα πόδια σε ένα αυτοκίνητο, καθώς τον περιέφεραν στο κέντρο της Σμύρνης, ενώ το κεφάλι του συρόταν στα λιθόστρωτα καλντερίμια.

_____________

Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου, νεομάρτυρας της Σμύρνης.

Από τη μαρτυρία του πολεμικού ανταποκριτή Κώστα Μισαηλίδη (σε φυλλάδιο που τύπωσε το 1925) διασώζεται το περιστατικό:

Σε μια από τις αίθουσες του δικαστηρίου, είχαν συγκεντρωθεί άνθρωποι του υποκόσμου, χαμάληδες και τουρκικά κακοποιά στοιχεία προκειμένου να τον δικάσουν. Μόλις εμφανίστηκε αγέρωχος ο Ιεράρχης, αυτοί άρχισαν να τον προπηλακίζουν, να του τραβούν τα γένια και τα ράσα και να τον φτύνουν. Ενστικτωδώς οι Σμυρνιοί δημογέροντες προσπάθησαν να προστατεύσουν τον Ιεράρχη τους, αλλά οι Τούρκοι τους έδεσαν προκειμένου να παρακολουθήσουν το μαρτύριο του θρησκευτικού τους ηγέτη.

Το λαϊκό δικαστήριο των εγκληματιών έβγαλε την απόφαση που ήταν: «Να σταυρωθεί… Να σταυρωθεί όπως ο Χριστός τους».
Ο Νουρεντίν διέταξε τον έφεδρο Λοχαγό του τουρκικού στρατού Ρουστέν Μπέη Βάσιτς να εκτελέσει την απόφαση του λαϊκού δικαστηρίου. Ο Βάσιτς κατεβαίνοντας τα σκαλιά του Διοικητηρίου μαζί με τους τρεις μελλοθανάτους, τον Χρυσόστομο και τους δημογέροντες, δεν προλαβαίνει να βγει στο προαύλιο γιατί ξεπροβάλλει φρενιασμένος ο Νουρεντίν στο κεφαλόσκαλο και τραβώντας το περίστροφό του πυροβολεί τον Χρυσόστομο. Ήταν τέτοια η λύσσα του που το χέρι του έτρεμε από την οργή και αντί να πλήξει τον Χρυσόστομο τραυμάτισε θανάσιμα τον δημογέροντα Κλιμάνογλου. Με τον πυροβολισμό και την έξοδο του Χρυσοστόμου στο προαύλιο το πλήθος ορμά και ξεκινά το μαρτύριο του αγίου Ιεράρχη.Λίγο πριν το τέλος, ένας από τους Τούρκους, αναγνωρίζοντας σε μια κίνηση του Μητροπολίτου το σημείο του σταυρού –διότι, ναι, όσο απίστευτο και αν φαίνεται, ευλογούσε τους διώκτες του, πιστός στις ευαγγελικές επιταγές– εξαγριώθηκε και του έκοψε και τα δύο του χέρια.

______________________________________________________________________

Αγιος Προκοπιος Μητροπολιτης Ικονιου, Αγιος Γρηγοριος Μητροπολιτης Κυδωνιων, Αγιος Αμβροσιος Μητροπολιτης Μοσχονησιων, Αγιος Ευθυμιος Μητροπολιτης Ζηλων. Οι άγιοι επίσκοποι που μαρτύρησαν κατά τους διωγμούς των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.

•   Ο Μητροπολίτης Ικονίου Προκόπιος (1859-1923): 

Ο Προκόπιος Λαζαρίδης γεννήθηκε στα Τύανα της Καππαδοκίας το 1859. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και διακόνησε στις Μητροπόλεις Νικαίας και Νικομηδείας. Διετέλεσε επίσκοπος Αμφιπόλεως (1894-1899) και εγκατεστάθη στην αρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως υπηρετώντας στην συνοικία Βλάγκας-Υψωμαθείων. Το 1898 εστάλη ως πατριαρχικός έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Μακεδονία και ειδικώς στις ιερές μονές Αγίας Αναστασίας Βασιλικών Χαλκιδικής και Θεοτόκου Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου, προκειμένου να φέρει την ειρήνευση στις εκεί μοναστικές αδελφότητες. Διετέλεσε αρχιδιάκονος της Μητρόπολης Μελενίκου (στη Μακεδονία) καθώς και ιεροκήρυκας. Συνέβαλε στη μεταρρύθμιση του παλαιού Κανονισμού της Ελληνικής Κοινότητας του Μελενίκου. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παύσουν οι κομματικές έριδες μεταξύ των Ελλήνων και να αναπτυχθεί εκ νέου πνεύμα συνεργασίας και ενότητας. Επίσης, η ενεργοποίηση του Προκοπίου Λαζαρίδη ως ιεροκήρυκα της μητρόπολης Mελενίκου, ικανοποίησε τον χριστιανικό πληθυσμό της περιοχής, που είχε στερηθεί για πολλά χρόνια το κήρυγμα.

Ο άγιος Προκόπιος Ικονίου (+1923).

Έπειτα, διετέλεσε Μητροπολίτης Δυρραχίου (1988-1906) και Φιλαδελφείας (1906-1911). Το 1911 εξελέγη Μητροπολίτης Ικονίου όπου ανέπτυξε πολύπτυχη δράση σε ποιμαντικό, εθνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο. Συνέστησε νέες ελληνικές κοινότητες, ίδρυσε πολλά σχολεία και ανήγειρε ναούς. Προασπιζόμενος την ορθή χριστιανική πίστη, πρωτοστάτησε στην αναχαίτιση της προσπάθειας των Νεότουρκων να οργανώσουν τουρκο-ορθόδοξη «Εκκλησία», ανεξάρτητη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η οποία χρησιμοποιούσε αποκλειστικά την τουρκική γλώσσα προς παραπλάνηση των πιστών. Για το σκοπό αυτό πίεζαν ιερείς να προσχωρήσουν σε αυτό το ”εκκλησιαστικό” μόρφωμα, το δε χριστιανικό ποίμνιο προσπαθούσαν να το παραπλανήσουν ή να το προσεταιρίσουν με τη βία. Ιδιαίτερα στην ευρύτερη εκείνη περιοχή της Ανατολίας – στα βάθη της Μικράς Ασίας – είχαν εγκλωβίσει τους ορθοδόξους και τους υπέβαλλαν σε φοβερές κακώσεις ώστε να αποσκιρτήσουν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αλλά απέτυχαν διότι οι χριστιανοί κατέστησαν τις δόλιες μεθοδεύσεις τους θνησιγενείς και το μόρφωμά τους ατροφικό, παραμένοντας σταθεροί στην ορθή πίστη έως και του μαρτυρίου. Για τον λόγο αυτό ο Μουσταφά Κεμάλ διέταξε την εξορία του από το Ικόνιο. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1920, ο Προκόπιος, μαζί με τον επίσκοπο των Αρμενίων και πάνω από 200 ντόπιους μουσουλμάνους προύχοντες, φυλακίστηκε με την κατηγορία ότι είχε δήθεν υποστηρίξει το αντικεμαλικό κίνημα του Μεχμέτ Ντελημπάς στο Ικόνιο. Ο Προκόπιος ακολούθως εξορίστηκε στο Ερζερούμ από τον Οκτώβριο του 1920 έως τον Μάιο του 1922. Μετά από τις αφόρητες ψυχικές και σωματικές ταλαιπωρίες στις οποίες είχε υποβληθεί, παρέδωσε την ψυχή του απομονωμένος στη Μονή Τιμίου Προδρόμου στο Ζιντζίντερε κοντά στην Καισάρεια, στις 20 Απριλίου 1923.

Ο Άγιος Προκόπιος Μητροπολίτης Ικονίου (+1923).

• Ιερεύς Μελέτιος του ναού της Ευαγγελιστρίας, σταυρώθηκε στον κορμό ενός πεύκου.
• Ιεροδιάκονος Γρηγόριος του Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Άννης στο Κορδελιό, εκάη ζωντανός.
• Ιερομάρτυς πατήρ Γεώργιος Καρασταμάτης  από την Αγία Παρασκευή της Κρήνης (Τσεσμές), έγγαμος υπέργηρος κληρικός, εφημέριος του Ιερού  Ναού Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, βρίσκει μαρτυρικό θάνατο από τους Τούρκους Τσέτες που εισέβαλαν στο ναό την ώρα της τέλεσης της Θείας Λειτουργίας. Ο ιερομάρτυρας βρέθηκε κείμενος στην Ωραία Πύλη με ανοιγμένο το κρανίο.
• Γρηγόριος Μητροπολίτης Κυδωνιών, τον έθαψαν ζωντανό και μαζί του ένα πλήθος κληρικών και λαϊκών της περιοχής του.
• Αμβρόσιος Μητροπολίτης Μοσχονησίων, του πετάλωσαν τα πόδια και τον κατατεμάχισαν. Μαζί του 11 ιερείς και 2 αγνώστων στοιχείων μοναχούς τους έσφαξαν άγρια.
• Ευθύμιος επίσκοπος Ζήλων, από τα Παράκοιλα της Καλλονής Λέσβου, πέθανε στη φυλακή μετά από βασανιστήρια.
• Οι Μικρασιάτισσες γυναίκες, μαζί με τα παιδία τους, έπεσαν θυσιαζόμενες από τους βράχους των Πετρωτών Σμύρνης στη θάλασσα, για να μην ατιμωθούν από τους Τσέτες το 1922  (ένας νέος Ζάλογγος στη Μικρά Ασία). »…γυναίκες πολλές, μια σειρά ατελείωτη από το μπουλούκι που ερχόνταν από το Κορδελιό, σπρώχνοντας η μία την άλλη και σκύφτοντας, τραβούσαν κατά τους ψηλούς βράχους, εκεί στα Πετρωτά. Ώσπου να καλοκαταλάβεις, πηδούσαν και χάνονταν μέσα στη θάλασσα. Πολλές κρατούσαν αγκαλιά και τα μωράκια τους. Πλάι τους, πάνω από τα κεφάλια τους, ήταν οι Τσέτες, έτοιμοι να τις ντροπιάσουν, και ήθελαν να γλυτώσουν από τα χέρια τους, να πέσουν όσο πιο γρήγορα γινόταν στο γκρεμό, να χαθούνε. Η εικόνα αυτή ύστερα από τόσα χρόνια ούτε έσβησε, ούτε θα σβήσει από τη μνήμη μου, όσο ζω.» (μαρτυρία Αλέξη Αλεξίου που έφτασε πρόσφυγας στην Ελλάδα το ‘22 εκδοθείσα στον  Τόμο Α’, Έξοδος – Μαρτυρίες από τις επαρχίες των Δυτικών παραλίων της Μικρασίας, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 1980).
  
• Ο έμπορος Κοσμάς Τουμανόγλου, εξ Ικονίου, μαρτύρησε από Τούρκους (πιθανώς από άτακτους Τσέτες) προ της Μικρασιατικής Καταστροφής, ξημερώματα, διερχόμενος τα πέριξ χωριά του Ικονίου με το γαϊδουράκι του όπου πωλούσε προϊόντα. Δεν βρέθηκε ποτέ το λείψανό του και το γαϊδουράκι επέστρεψε μόνο του την επόμενη ημέρα πίσω στην πόλη του Ικονίου μαρτυρώντας το μαρτύριο…
• Ο πατήρ Ξενοφών Ραπτάκης, εφημέριος της πόλεως Αϊδινίου, μαρτύρησε από τους Τούρκους  μπροστά στα παιδιά του.
• Στά Βουρλά όπου ζούσαν 35.000 Ρωμιοί, μερικοί νέοι αντιστάθηκαν μέ τά όπλα πού πήραν από τούς στρατιώτες μας πού έτρεχαν στά Αλάτσατα καί απο εκεί στόν Τσεσμέ. Ολοι σχεδόν οι άντρες κατακρεουργήθηκαν. Οι Τούρκοι έκαψαν τήν πόλη ολοσχερώς καί ξέσπασαν τή μανία τους πάνω στά γυναικόπαιδα. Πολλές Βουρλιώτισσες έπεφταν στά πηγάδια ή από τά μπαλκόνια των σπιτιών τους σέ ένα νέο χορό του Ζαλόγγου. Σύμφωνα μέ τή μαρτυρία του Ιωάννη Μιχαηλίδη στό μεγάλο πηγάδι πού υπήρχε στό κήπο του σπιτιού του, ρίχτηκαν η αδελφή του η Αργυρώ, δύο ξαδέλφες του, η υπηρέτρια Γλυκερία ενώ άλλη αδελφή του λούστηκε μέ πετρέλαιο καί αυτοπυρπολήθηκε. Στή Μαρία Τόπογλου πού αρνήθηκε νά πάει μέ Τούρκο, της έκοψαν πρώτα τά δάκτυλα, μετά τή μύτη καί τέλος τούς μαστούς. Τόν αρχιμανδρίτη Νεόφυτο τόν πετάλωσαν, ενώ τόν Α. Μυτιληνιό τόν τύφλωσαν. Στά τσιγκέλια των κρεοπωλείων κρέμονταν ανθρώπινα κορμιά.
• Στό Αξάρι (πόλη με πάνω από 10.000 Ρωμιούς κατοίκους), μέ τήν είσοδό του ο τουρκικός στρατός κατέγραψε τούς άρρενες, περίπου 7.000, γιά νά τούς οδηγήσει σέ στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αντί γιά τά στρατόπεδα τούς οδήγησαν σέ μία χαράδρα στό Κιρτίκ Ντερέ όπου τούς κατέσφαξαν. Οσες γυναίκες δέν ήθελαν νά δωθούν στούς Τούρκους αυτοκτόνησαν. Σύμφωνα με τήν Στέλλα Επιφανείου – Πετράκη, η Ερασμία Κάρπου έπεσε από τό μπαλκόνι του σπιτιού της μαζί μέ τό παιδί της, οι τρείς αδελφές Στάμου καί η Ευθαλία Κασάμπογλου ήπιαν δηλητήριο, οι αδελφές Παναβόγλου κρεμάστηκαν, η Δέσποινα καί Σοφία Βουτσαόγλου έπεσαν σέ γκρεμό, η Στυλιανή Λουΐζου έπεσε μέ τά παιδιά της σέ πηγάδι.
• Ο Ισαάκ Γιαβρόγλου τον οποίον οι Τούρκοι απαγχόνισαν έξω από το Δημαρχείο της Καισαρείας. Ο Νικόλαος Μπουτζαλής που μαζί με άλλους 6 Σμυρναίους σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους στο κατώφλι του σπιτιού του.
• Οι νέοι Ιερομάρτυρες Αρκάδιος και Γαβριήλ οι Ιβηρίτες († 11/09/1922): Ο Αρκάδιος γεννήθηκε το 1893 στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας. Προσήλθε στη μονή Ιβήρων το 1912 κι εκάρη μοναχός σε αυτή το 1914. Το ίδιο έτος χειροτονήθηκε και διάκονος. Το 1916 μαθήτευσε στην Αθωνιάδα Σχολή. Κατά το μοναχολόγιο της μονής «εφονεύθη μαρτυρικώς εν Κυδωνίαις υπό των Τούρκων κατά την υποχώρησιν των Ελλήνων εκ Μικράς Ασίας το 1922». Ο Γαβριήλ γεννήθηκε στη Μπέροβα (σήμερα Βερτίσκος του Λαγκαδά) το 1886. Προσήλθε στην Ιερά Μονή Ιβήρων το 1904. Εκάρη μοναχός το 1907 και κατόπιν χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Είχε το ίδιο τέλος με τον παραδελφό του Αρκάδιο, την ίδια ημερομηνία. Η μνήμη τους τιμάται μαζί με όλους τους Μικρασιάτες Νεομάρτυρες Την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού.
• Ο ιερομάρτυς Ευμένιος ο Βατοπεδινός (κατά κόσμον Ελευθέριος Σακαλής): γεννήθηκε στο Υψηλομέτωπο Λέσβου το 1983. Προσήλθε στην Μονή Βατοπεδίου το 1910 και το 1912 εκάρη μοναχός και χειροτονήθηκε Διάκονος. Το 1923 »κατακρεουργηθείς υπό των Τούρκων εν Μικρασία», κατά το λακωνικό Βατοπεδινό Μοναχολόγιο, έστεψε τους μοναχικούς αγώνες με το μαρτύριο του αίματος.
• Ο νέος οσιομάρτυς Νεκτάριος Αγιαννανίτης ο εκ Βρυούλων Μικράς Ασίας: μόνασε διαδοχικά στην Καλύβη της Χρίστου Γεννήσεως της σκήτης της Αγίας Άννης, κατόπιν στην Καλύβη των Αρχαγγέλων και στην Καλύβη του Τιμίου Προδρόμου. Ήταν πολύ ελεήμων και έδιδε ελεημοσύνην εις τους ερημίτας και τους αδελφούς τους υποδούλους εις τους Τούρκους. Θέλησε ο Γέροντας Νεκτάριος μαζί με έναν άλλο Αγιαννανίτη Γέροντα να πάνε στην πατρίδα τους, τα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Στη Σμύρνη όμως είχαν οι Τούρκοι συγκεντρώσει πολλούς κληρικούς και μοναχούς σε ένα ρέμα προς σφαγή. Όλοι με φόβο περίμεναν τον θάνατο και μόνο ο Γέροντας Νεκτάριος τους παρηγορούσε: «Αδελφοί, ημείς αφήσαμε τον κόσμο από μικρά παιδιά διά τον Χριστόν και τώρα όπου οικονόμησεν η αγαθότης Του να αποθάνωμεν με μαρτυρικόν τέλος φοβούμεθα; Ό,τι έχομεν σφάλλει να εξομολογηθούμε διά να φύγη από επάνω μας ο φόβος του θανάτου». Υπάκουοι όλοι στα λόγια του, εξομολογήθηκαν, πήραν θάρρος και είχαν μαρτυρικό τέλος. Μόνο ένας διάκονος σώθηκε και διηγήθηκε το γεγονός στον παπα-Χρύσανθο, ο οποίος καταλήγει: «Βλέπετε τί κάμνει, η ελεημοσύνη; Επειδή είχε εις μέγαν βαθμόν την ελεημοσύνην ο Γερο-Νεκτάριος, εις το τέλος του η πρώτη αυτή θυγατέρα του Θεού, η ελεημοσύνη, τον εβοήθησε να αψηφήση και αυτόν τον θάνατον και να μαρτυρήση διά τον Χριστόν». Κατά πληροφορίες μαρτύρησε λίγο έξω από το Αϊβαλί.

Ἔχουν καταγραφεῖ τά φρικώδη μαρτύρια στόν Βουτζᾶ τριῶν ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων κληρικῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Σμύρνης.

•  Τοῦ Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Ἀρχιμανδρίτου Ἰακώβου Ἀρχατζικάκη «ὃν οἱ Τοῦρκοι προσέδεσαν ἐπὶ στασιδίου τοῦ ἱεροῦ ναοῦ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου καὶ καρφώσαντες διὰ λεπτῶν ἥλων ἐπὶ τοῦ μετώπου του ἡμισέληνον ἐκ λευκοσιδήρου, ἀφῆκαν καὶ ἀπέθανεν ἐκ τῶν φρικτῶν ἀλγηδόνων».
• Τοῦ Προϊσταμένου τῆς κάτω συνοικίας τῆς Σμύρνης Ἀρχιμανδρίτου Ἀθανασίου Νικολόπουλου «ὃν ἐπετάλωσαν εἰς τοὺς πόδας καὶ τὸ στῆθος».
• Τοῦ Προϊσταμένου τῆς Ἁγίας Τριάδος, Οἰκονόμου Μιχαήλ Κυριακοπούλου «ὃν ἀπογυμνώσας (Τοῦρκος ἀξιωματικός) τελείως προσέδεσεν ἀπὸ τοῦ λαιμοῦ διὰ σχοινίου εἰς τὴν οὐρὰν τοῦ ἵππου του καὶ καλπάζων ἔσυρεν πρὸς τὸ Κορδελιό. Ἀμερικανὸς ναύτης ἐκ τῶν φρουρούντων τὴν ἀποθήκην τῶν πετρελαίων τῆς Standard Oil Cy τοσοῦτον ἐξωργίσθη ὥστε ἐπυροβόλησε καὶ ἐφόνευσε τὸν ἀξιωματικόν, καὶ ἀπαλλάξας τὸν ἀτυχῆ ἱερέα ἐπεβίβασεν ἐπὶ ἀμερικανικοῦ πλοίου καὶ ἔστειλεν αὐτὸν εἰς Ἀθήνας» (Μητροπολίτου Ἐφέσου, Χρυσοστόμου Χατζησταύρου. Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος, Οἱ κατά τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Ἐκπαιδεύσεως τῆς Μικρᾶς Ἀσίας τελευταῖοι διωγμοί τῶν Τούρκων, ἐκδ. Ἱ.Μ. Καισαριανῆς, Καισαριανή 2010 σ. 30).
• Στίς 15 Σεπτεμβρίου 1922 σφαγιάσθηκε στήν ὁμαδική σφαγή τῶν ἐκ Μοσχονησίων Χριστιανῶν ὁ Ἀρχιμανδρίτης Ἰωάννης Εὐστρατίου, καθηγητής τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας τῆς Ἱερᾶς Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης. Στίς 30 Σεπτεμβρίου 1922 σφαγιάσθηκαν ὅλοι οἱ Ἱερεῖς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κυδωνιῶν.

Σύμφωνα με την έκθεση του Μητροπολίτου Ἐφέσου: «Τό Κεμαλικὸν κίνημα, τοῦ ὁποίου πρωτεργάται ὑπῆρξαν τὰ μᾶλλον φανατικὰ καὶ βάρβαρα στοιχεῖα τοῦ Τουρκικοῦ κράτους, εὐθὺς ἅμα τῇ ἐμφανίσει αὐτοῦ, κηρύξαν ἀπηνῆ διωγμὸν κατὰ παντὸς Χριστιανικοῦ, ὑπερέβαλεν εἰς ἀγριότητα τὴν ἀπὸ τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως Τουρκικὴν κατὰ τῶν Χριστιανῶν πολιτικήν.

Ἐνῷ δηλαδὴ κατὰ τοὺς μακροὺς αἰῶνας, καθ’ οὓς ἐκυριάρχησεν ἡ Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία ἐπὶ τῶν Χριστιανῶν τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας, παρ’ ὅλον τὸν μετὰ φανατισμοῦ κατὰ τῶν Χριστιανῶν πόλεμον καὶ τὰς συχνὰς κατὰ τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ πιέσεις καὶ πολλάκις τοὺς φόνους αὐτῶν, τὸ Χριστιανικὸν στοιχεῖον ἀπήλαυε ποιᾶς τινος προστασίας καὶ τὰ λεγόμενα προνόμια τῶν Χριστιανῶν ἐξησφάλιζόν πως τὴν ἐλευθέραν ἐξάσκησιν τῶν θρησκευτικῶν των καθηκόντων καὶ καθίστατο οὕτω δυνατὴ ἡ διατήρησις καὶ ἡ πνευματικὴ ἔτι πρόοδος καὶ ἡ ἐν τῷ πολιτισμῷ ἀνάπτυξις αὐτῶν, τὸ Κεμαλικὸν καθεστὼς ἀνατρέψαν βιαίως τὴν ἐπὶ μακραίωνος ἱστορίας καὶ ἐπὶ ἐπισήμων πράξεων καὶ συνθηκῶν βασιζομένην ταύτην τάξιν τῶν θρησκευτικῶν ἐν Τουρκίᾳ πραγμάτων, ὡς σκοπὸν αὐτοῦ ἔταξε τὴν τελείαν ἐκρίζωσιν τῶν Χριστιανῶν ἐκ τοῦ Τουρκικοῦ κράτους.

Πλὴν τῆς σατανικῆς αὐτοῦ ἐφευρέσεως νὰ ἀνακηρύξῃ τοὺς τουρκοφώνους Χριστιανοὺς ὡς ἐκχριστιανισθέντας Τούρκους, ἵνα ἀπολύτως καὶ ἀνενοχλήτως ἀφανίση αὐτούς, χωρὶς νὰ δεσμεύηται ἐκ τῶν προτέρων προστατευτικῶν δι’ αὐτοὺς νόμων, ἐπεδόθη καὶ εἰς σφαγὰς κατ’ αὐτῶν, ἐπωφελούμενον τοῦ ἀποκλεισμοῦ, ὃν μετὰ πάσης αὐστηρότητος ἐτήρει, ἵνα μὴ ὁ ἔξω κόσμος μανθάνη τὰ διαπραττόμενα.

Καὶ τί μὲν ὑπέστησαν ἐν τῇ Κεμαλοκρατουμένῃ Μικρᾷ Ἀσίᾳ οἱ Χριστιανοί, ἐκτοπισθέντες, ληστευθέντες, ἀτιμασθέντες, σφαγέντες εἶνε σχεδὸν γνωστὰ τοῖς πᾶσιν.

Εἶνε ὅμως εἰσέτι ἄγνωστα ἐπακριβῶς τὰ κατὰ τοῦ κλήρου διενεργηθέντα καὶ μόνον γνωρίζομεν ὅτι ἐλάχιστοι κληρικοί, περὶ ὦν ἐγνώριζον καλῶς ὅτι δὲν εἶχον ἀνεπτυγμένην τὴν ἱερατικὴν καὶ τὴν χριστιανικὴν συνείδησιν, διασώζονται.

Γνωρίζομεν ὅτι Μητροπολῖται καὶ Ἐπίσκοποι ὡς ὁ Ἰκονίου Προκόπιος, ὁ Ζήλων Εὐθύμιος, ὁ Σεβαστείας Γερβάσιος, ὁ Πατάρων Μελέτιος, ὁ Ῥοδουπόλεως Κύριλλος, ὁ πρώην Ῥοδουπόλεως Λεόντιος, οἱ ἀρχιμανδρῖται Ματθίας ἀρχιερατικός ἐπίτροπος ἐν Ναζλῇ, Χρυσόστομος ἀρχιερατικός ἐπίτροπος ἐν Δενιζλῇ, Λεόντιος ἀρχιερατικός ἐπίτροπος ἐν Μυλάσσοις, οἱ ἀρχιδιάκονοι Ἰωακεὶμ Γούναρης, Ξενοφῶν Ῥαπτάκης, ὁ ἱερὸς κλῆρος ἐν γένει τῶν ἐπαρχιῶν Ἀνέων, Ἡλιουπόλεως, Πισιδίας, Ἰκονίου, Καισαρείας, Νεοκαισαρείας, Χαλδείας, Τραπεζοῦντος, Κολωνίας καὶ τῶν λοιπῶν Κεμαλοκρατουμένων ἐπαρχιῶν ἄλλοι μὲν ἐφονεύθησαν, βασανισθέντες ἀγρίως, ἄλλοι δὲ ἀπομακρυνθέντες βιαίως ἐκ τῶν ποιμνίων των ἀπέθανον ἐν ταῖς φυλακαῖς καὶ τῇ ἐξορίᾳ καὶ ἄλλοι βασανίζονται εἰσέτι ἐξόριστοι εἰς τὰ βάθη τῆς Ἀνατολῆς, στερούμενοι περιθάλψεως καὶ βοηθείας.

Τὰς τοιαύτας κατὰ τοῦ κλήρου βαρβάρους καὶ ἀπανθρώπους πράξεις συνεχίζων καὶ ὁ εἰς Σμύρνην εἰσελάσας Κεμαλικὸς στρατός, ἔχων πρὸς τοῦτο συνεργοὺς ὁμοφρονοῦντας πολίτας, ἀπὸ πολλοῦ μυστικῶς πρὸς τοῦτο ὀργανωθέντας, πρὶν ἢ ἀποβλέψη εἰς τὴν ἐξασφάλισιν τῆς θέσεως αὐτοῦ ἐν Σμύρνῃ καὶ τῆς ἐν αὐτῇ τάξεως, ἔστρεψε τὴν προσοχὴν αὐτοῦ κατὰ τοῦ ἱεροῦ χριστιανικοῦ κλήρου.

Πλὴν τοῦ ἐν Σμύρνῃ ὑπάρχοντος κλήρου, λόγῳ τῆς ὑπὸ τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἐκκενώσεως τῆς ἐνδοχώρας, εἶχε καταφύγει ἅπας ὁ ἱ. κλῆρος τῶν ἐπαρχιῶν Ἐφέσου, Φιλαδελφείας, καὶ Ἡλιουπόλεως, ἀνερχόμενοι εἰς 252 ἱερεῖς καὶ ἱεροδιακόνους καὶ εἰς δύο Μητροπολίτας Ἐφέσου καὶ Σμύρνης. Πάντες οὗτοι ἐπὶ κεφαλῆς τῶν ἐπίσης εἰς Σμύρνην συγκεντρωθέντων ποιμνίων των, κατεγίνοντο πρὸς περίθαλψιν τῆς δυστυχίας αὐτῶν, καταφυγόντων εἰς τὴν πόλιν ταύτην ἐν ἐλεεινῇ καταστάσει.

Ὁ πρῶτος ἅμα τῇ καταλήψει διορισθεὶς Κεμαλικὸς φρούραρχος συνταγματάρχης Σαλὶχ Ζεκῆ διέσπειρε τὰ ὄργανα αὐτοῦ, ὀλίγους στρατιώτας καὶ πλείστους πολίτας, μυστικῶς ἀπὸ πολλῶν ἡμερῶν ἐπὶ τούτῳ ὀργανωθέντας, ἵνα χρησιμεύσωσιν ὡς διῶκται καὶ φονεῖς τῶν Χριστιανῶν καὶ διαρπάζωσι τὰς περιουσίας αὐτῶν καὶ εἰσελάσαντες οὗτοι εἰς τὰς ἀποκέντρους κατὰ πρῶτον συνοικίας καὶ τὰ περίχωρα καὶ προάστια πλὴν τῶν ἄλλων κακουργημάτων, ἅτινα διέπραξαν καὶ περὶ ὦν λεπτομερῶς ἀναφέρει ἡ παροῦσα ἔκθεσις, συστηματικῶς κατεδίωξαν καὶ τὸν κλῆρον.

Καὶ πρῶτον μέν, ἀποσπῶντες αὐτοὺς ἀπὸ τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν προσφυγικῶν καταυλισμῶν, ἐξηυτέλιζον καὶ ἀνηλεῶς ἐβασάνιζον ὑπ’ αὐτὰ τὰ ὄμματα τῶν ὁλοφυρομένων Χριστιανῶν, ὡς συνέβη ἐν Σεϊδίκιοϊ, Κουκλουτζᾷ, Βαϊρακλῇ, ἁγίᾳ Τριάδι, Κορδελιῷ, Παπᾶ Σκάλᾳ, Τομάζῳ, Καρατασίῳ, Καραντίνᾳ, Γκιόζ-Τεπέ, Κοκάργιαλη, Τρία Πηγάδια, ἁγίῳ Βουκόλῳ, ἁγίῳ Κωνσταντίνῳ, ἁγίᾳ Ἄννῃ, Λυγαριᾷ, Μερσινλῇ, Δαραγάτς κ.λπ., εἶτα δὲ ἀπήγαγον ὅσους ἐξ αὐτῶν ἠδυνήθησαν εἰς τὰς φυλακάς, ὡς τὸν ἀρχιμ. Θεόφιλον Πετσομᾶνον ἀρχιερ. ἐπίτροπον Θείρων, τὸν ἀρχιμ. Διονύσιον Χαρβαλιᾶν ἀρχιερ. ἐπίτροπον Σιβρισαρίου, τὸν ἱεροδιάκονον Κωνστάντιον Βρεκούσην, τὸν ἀρχιμ. Ἄνθιμον Τσακιράκην ἀρχιερ. ἐπίτροπον Μαγνησίας, τὸν παπᾶ Ἐμμανουὴλ ἐφημέριον Τζιμόβαση, καὶ ἄλλους πολλούς, καὶ ἐκεῖ κρατήσαντες αὐτοὺς ἐβασάνιζον ἐπὶ διαφόροις προφάσεσι, ἅς ἐδημιούργουν σμήνη ψευδομαρτύρων, παρακολουθούντων ἑκάστην ὁμάδα κακούργων.

Οὕτω δὲ γέροντες σεβάσμιοι, ἀνεπίληπτοι τοῦ ὑψίστου λειτουργοί, ἀφοῦ ἀνηλεῶς ἐδάρησαν, εἶδον νὰ ἀποσπῶνται βιαίως αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς καὶ τοῦ γενείου των, καὶ ἐν τοιαύτῃ κατα στάσει ῥιπτόμενοι εἰς τὰς φυλακὰς πολλοὶ ἐξ αὐτῶν ἐφονεύθησαν, καὶ ἄλλοι ἠτιμάσθησαν, ὡς ὁ ἱεροδιάκονος Κωνστάντιος Βρεκούσης, οἱ ἀρχιμ. Θεόφιλος Πετσομᾶνος καὶ Ἄνθιμος Τσακιράκης κ.λπ.

Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή μαρτύρησαν 347 κληρικοί  (από το σύνολο των 459 ιερέων και διακόνων των εκκλησιαστικών επαρχιών Εφέσου, Σμύρνης, Φιλαδελφείας, Ηλιουπόλεως, Ανέων, Κρήνης, Βρυούλων, Περγάμου Αδραμυττίου, Μοσχονησίων και Κυδωνιών).

50.000 οι θανατωθέντες Σμυρναίοι…Αλέξανδρος, Παναγιώτης, Κυριάκος, Δημητρός, Εμμανουήλ, Ελευθέριος, Ιωάννης, Νικόλαος… λίγα ονόματα από τους 4.000 Αϊβαλιώτες που θανατώθηκαν εκείνες τις μέρες: Κωνσταντίνος, Παναγής, Αμερσούδα, Ειρήνη, Ευάγγελος, Θηρεσία από τις Παλαιές Φώκιες που οικτρά θανατώθηκαν μαζί με 3.500 Φωκαείς. Να αναφέρουμε τον τρόπο με τον οποίο θανατώθηκε η προαναφερθείσα Ειρήνη, ήταν έγγυος 9 μηνών όταν τη συνέλαβαν οι Τούρκοι. Άγρια όρμησαν επάνω της και με τη ξιφολόγχη της άνοιξαν την κοιλιά για να δουν τι παιδί θα γεννούσε… Μάρτυρες στην Προύσα: Νικόλαος, Φώτιος, Σταμάτης, Ιωάννης, Ραλλού, Βιργινία, Χαρίκλεια, Νικόλαος, Φώτιος. Λίγα ονόματα μέσα στα εκατοντάδες χιλιάδες που «χάλασαν», όπως έλεγε Μοσχονησιώτισσα γιαγιά, οι Τούρκοι. 3.361 Περγαμηνιώτες, 6.000 Μοσχονησιώτες… Κι ανάμεσα σ’ όλους αυτούς και μικρά παιδιά όπως δεκάδες πρόσκοποι …

Οι μάρτυρες πρόσκοποι του Αϊδινίου και των Σωκίων

15 Ιούνη 1919: Μια μεγάλη δύναμη ανταρτών χτύπησε το Αϊδινι. Τμήματα του πρόχειρα οργανωμένου Τουρκικού στρατού μαζί με άτακτους (Τσέτες) άρχισαν να προσβάλουν την πόλη του Αϊδινίου, με πολυβολισμούς και κανιονοβολισμούς απο τα νότια της πόλεως.
16 Ιουνίου 1919: Στη μεγάλη αυτή καταστροφή οι Πρόσκοποι, μαζί με τον Τοπικό τους Έφορο Νικόλαο Αυγερίδη δεν έμειναν αδρανείς και αρχίζουν να τρέχουν παντού να βοηθήσουν. Η μάχη προχωράει προς το κέντρο της πόλεως και τα πυρά των Τούρκων πυκνώνου. Τότε εμφανίζονται και οι πρώτες πυρκαγιές, οι οποίες παίρνουν γρήγορα τρομερές διαστάσεις. Οι μάχες γίνονται σκληρές, μπροστά στην αριθμητική υπεροχή των ανταρτών ο Ελληνικός Στρατός, αναγκάζεται να υποχωρήσει στα υψώματα περιμένοντας ενισχύσεις.

Ο Τοπικός Έφορος, οι Αρχηγοί και οι Πρόσκοποι αδυνατούν όμως να εγκαταλείψουν εγκαίρως την κόλαση αυτή, και να αφήσουν αβοήθητους τους συγχωριανούς τους. Έτσι παραμένουν ακλόνητοι στις θέσεις τους ως γνήσιοι Έλληνες Πρόσκοποι, προσφέροντας μέχρι την τελευταία στιγμή τις υπηρεσίες τους προς τον πλησίον μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να συλληφθούν 31 Πρόσκοποι μαζί με τον Τοπικό Έφορο Νίκο Αυγερίδη και τους Αρχηγούς τους.

Το πρωί της 18ης Ιουνίου τους μεταφέρουν στις όχθες του Εύδωνα ποταμού και καλούν πρώτο τον Νίκο Αυγερίδη να αλλαξοπιστήσει και να απαρνηθεί την Ελλάδα. ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ ! αναφωνεί ο ήρωας Τοπικός Έφορος και εκτελείται. Την ίδια τύχη είχε ορίσει η μοίρα και για τους υπόλοιπους Προσκόπους που αναφωνώντας και αυτοί: ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ! εκτελούνται ο ένας μετά τον άλλο. Τον Νίκο Αυγερίδη του έβγαλαν τα μάτια, τον Φιλοκτήτη Αργυράκη τον έγδαραν, τον 19χρονο Μίνωα Βεϊνόγλου τον αποκεφάλισαν με σκουριασμένο μαχαίρι, τους λοιπούς τους λόγχισαν και τους κατακρεούργησαν.

ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΗΡΩΙΚΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΤΟΥ ΑΪΔΙΝΙΟΥ:

1. Νικόλαος Αυγερίδης (Ιδρυτής και Τ.Ε.)

2. Επαμεινώνδας Αναστασιάδης (μέλος Τ.Ε.)

3. Μιχαήλ Τσοχατζής (μέλος Τ.Ε.)

4. Φιλοκτήτης Αργυράκης (Αρχηγός 1ης Ο.Π.)

5. Μίνως Βεϊνόγλου (Αρχηγός 2ης Ο.Π.)

6. Αιμίλιος Παπαδόπουλος (Αρχηγός 3ης Ο.Π.)

7. Ιωάννης Αβραάμ

8. Κωνσταντίνος Ανδρεάδης

9. Ηρακλής Αντωνίου

10. Δήμος Αραδούλης

11. Γεώργιος Θεοδώρου

12. Βασίλειος Ιωάννου

13. Γεώργιος Ιωάννου

14. Χρυσόστομος Κανάτας

15. Γεώργιος Καραγιαννόπουλος

16. Δήμος Καραμαούνας

17. Δημήτριος Κουγιουμτζής

18. Κυριάκος Μανθόπουλος

19. Εμμανουήλ Μαρινάκης

20. Ευδόκιμος Μιναρεδζόγλου

21. Θεοδόσιος Μιναρεδζόγλου

22. Νικόλαος Μιναρεδζόγλου

23. Γεώργιος Νικητόπουλος

24. Κωνσταντίνος Νομικός

25. Γεώργιος Παναγής

26. Γεώργιος Παπαδάκης

27. Δημήτριος Πρωτοψάλτης

28. Πλάτων Σαμιωτάκης

29. Δημοσθένης Σακελλαρίδης

30. Μάνθος Τσοχατζής

31. Ευστάθιος Χριστοδούλου

Τρία χρόνια μετά, τον Απρίλιο του 1922, νέα συμφορά έπληξε τους Έλληνες Προσκόπους. Τα Σώκια, μικρή πόλη στον ποταμό Μαίανδρο, ήταν υπό την κατοχή του Ιταλικού Στρατού, ο οποίος διατάχτηκε να παραδώσει την περιοχή στα ελληνικά στρατεύματα. Οι τούρκικες αρχές είχαν ρίξει εδώ και μήνες στη φυλακή πολλούς Έλληνες, μεταξύ των οποίων και τους Προσκόπους. Μόλις πλησίασε ο Ελληνικός Στρατός, οι Τούρκοι πήραν φεύγοντας και τους κρατούμενους, παρά τις υποσχέσεις που είχαν δώσει στους Ιταλούς. Προσπαθώντας να τους καταδιώξουν έτσι όπως έφευγαν άτακτα, οι Έλληνες στρατιώτες βρέθηκαν μπροστά στα πτώματα δεκαπέντε και πλέον Ελληνόπουλων…

ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΗΡΩΙΚΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ στα Σώκια:

1. Χρήστος Χριστίδης (Αρχηγός)

2. Γεώργιος Βενέτος

3. Βασίλειος Γεωργιάδης

4. Δημήτριος Καραμηνάς

5. Θρασύβουλος Καραμηνάς

6. Δημήτριος Μελάς

7. Ευστράτιος Ματθαίου

8. Ιωάννης Στολίδης

9. Γεώργιος Σαβράκης

10. Βασίλειος Χαραλάμπους

11. Γεώργιος Χαραλάμπους

12. Γεώργιος Χατζημιχαήλ

13. Κωνσταντίνος Χειμωνίδης.

Ένα τρίτο γεγονός σφαγής προσκόπων αναφέρεται στο χωριό Κάτω Παναγιά στην περιοχή της Ερυθραίας της Μικράς Ασίας, τον Αύγουστο του 1922, κατά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού από τη Μικρά Ασία. Στο χωριό εισέβαλαν τουρκικά σώματα αφήνοντας πίσω τους 800 νεκρούς, ανάμεσά τους και τους 13 νέους πρόσκοπους.

…Και τόσων άλλων αγνώστων Μικρασιατών μαρτύρων, ὧν Σὺ Κύριε γινώσκεις τὰ ὀνόματα...

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ ΑΓΙΩΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΩΝ
΄Ηχος δ΄Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ
Η πενταυγής Αρχιερέων χορεία, τη των αγώνων νοητή δαδουχία, την Μικρασίαν άπασαν αυγάζει νοητώς, ο σοφός Χρυσόστομος, Γρηγορίω τω θείω, Αμβρόσιος, Προκόπιος και Ευθύμιος άμα, ούς ευφημούμεν είπωμεν πιστοί, χαίροις Μαρτύρων, πεντάριθμε σύλλογε.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ ΑΓΙΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ
Ήχος γ΄Θείας πίστεως
Μέγαν μάρτυρα η Εκκλησία, μέγαν ήρωα το έθνος σύμπαν, τον της Σμύρνης υμνούμεν Χρυσόστομον. Και γαρ γενναίως αθλήσας υπέμεινεν υπέρ πατρίδος και πίστεως θανατόν, Ιεράρχου τε υπόδειγμα εαυτόν ανέδειξε τον στέφανον λαβών τον αμαράντινον.

Ευχή της Εἰδικής Δέησης Μνήμης της Μικρασιατικής Καταστροφής:

«Δέσποτα Κύριε καὶ Θεέ μας, Πολυέλαιε καὶ Παντοδύναμε πού εἶσαι δυνατὸς καὶ ἀγαθός ὅταν ἐλεεῖς καὶ γεμάτος εὐσπλαχνία ὅταν στηρίζεις, παρηγορεῖς καὶ ἀνορθώνεις τοὺς πεσόντες. Συναχθήκαμε σήμερα ὅλοι ἐμεῖς πού ἀποτελοῦμε τὴν ἐκλεκτὴ μερίδα καὶ κληρονομία Σου ἐνθυμούμενοι τὰ οἰκτρά γεγονότα πού συνέβησαν στὴν Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ τὸ 1922, ὅταν οἱ πατέρες μας βασανίσθηκαν, σφαγιάσθηκαν, διώχθηκαν, λεηλατήθηκαν. ἐξωριίσθηκαν, ἀπαγχονίσθηκαν, ὑβρίσθηκαν, ἀτιμάσθηκαν, ταράχθηκαν, κάη καν, καταπνίγηκαν στὴν θάλασσα, θάφτηκαν ζωντανοί. Γέροντες ὑβρίσθηκαν ἀπηνῶς, γυναῖκες βιάσθηκαν ἀνηλεῶς. Παιδιὰ κακοποιήθηκαν καὶ αἰχμαλωτίσθηκαν ἀνοικτιρμόνως. Οἱ Ναοί σου μιάνθηκαν. Οἱ Μονές Σου λεηλατήθηκαν. Τὰ ὅσια καί τὰ ἱερά χλευάσθηκαν. Τὰ μαρτύρια τῶν Ἁγίων Σου κατασκὰφθηκαν. Οἱ πόλεις καὶ τὰ χωριὰ ἔμοιαζαν σὰν ἀμπέλια τρυγημένα καὶ χωράφια μετὰ τὴν συγκομιδή τῶν καρπῶν τους. Τὰ νεκρὰ σώματα τῶν πιστῶν σου ἔγιναν τροφὴ στὰ ἄγρια θηρία τῆς γῆς καί στὰ ὄρνεα τοῦ οὐρανοῦ. Τὸ αἷμα τους ἔβαψε ὅλη τὴν γῆ τῆς Μικρασίας. Τὰ ὀστᾶ τους σπάρθηκαν στὶς πεδιάδες, στὰ βουνὰ καὶ στὸ φαράγγια τῆς Ἀνατολῆς.

Δίκαιος εἶσαι Κύριε καὶ δίκαιες καὶ ἀληθινὲς οἱ ἀποφάσεις Σου, Σὺ πού ἀνυψεῖς καὶ κατεβάζεις.

Σοῦ δεόμεθα, καὶ Σὲ παρακαλοῦμε ἐμεῖς οἱ ἁμαρτωλοὶ καὶ ἀνάξιοι δοῦλοι Σοὺ νὰ ἀκούσεις καὶ νὰ δεχθεῖς τὴν δέησή μας τῶν ἀχρείων καὶ ταπεινῶν. Σὲ Σένα ἐξομολογούμαστε συντριμμένοι, θρηνοῦντες γιὰ τὴν ταλαιπωρία, γιὰ τὴν ἐξουδένωση, γιὰ τὴν ταπείνωση τῶν Πατέρων μας στὴν Μικρὰ Ἀσία καὶ στὴν Θράκη. Ἐμεῖς γνωρίζουμε καὶ ὁμολογοῦμε ὅτι ὅλα αὖτα συνέβηκαν κατά τίς ἀνεξιχνίαστες καὶ ἀνεξερεύνητες ἀποφάσεις Σου. Κλαῖμε ὅπως ὁ Ἱερεμίας καὶ ὁ Πέτρος. Ἀλλά καί ἐλπίζουμε ὅπως ὁ Δαβίδ καὶ ὁ Ζαχαρίας.

Σὲ ἐμπιστευόμαστε. Σὲ ὁμολογοῦμε Κύριο τῆς ζωῆς μας. Ἀπό Σένα ἀντλοῦμε θάρρος καὶ Σύ μᾶς παρηγορεῖς. Μὴ μᾶς ἐγκαταλείψεις καὶ μὴ μᾶς παραδώσεις σὲ σκληροὺς ἐχθρούς. Μὴ ἀφαιρέσεις τὸ ἔλεός Σου ἀπό μᾶς.

Ἐνθυμούμαστε ὅλα αὐτά καὶ Σὲ παρακαλοῦμε τὸν συμπαθέστατο καὶ φιλανθρωπότατο Θεὸ καὶ Πατέρα μας· νὰ ἔλθουν στὴν ζωὴ μας οἱ οἰκτιρμοί Σου. Σκέπασέ μας μὲ τὴν ἀγαπή Σου. Κυβέρνησέ μας μέ τὴν πρόνοιά Σου. Στήριξέ μας μὲ τίς δωρεές Σου. Συντήρησέ μας μὲ τὸ ἔλεός Σου γιὰ νὰ ζοῦμε μὲ πίστη καί ἄρετη, δοξάζοντες τὸ Πανάγιο Ὀνομά Σου, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»

Άγιος Προκόπιος Μητροπολίτης Ικονίου, Άγιος Γρηγόριος Μητροπολίτης Κυδωνιών, Άγιος Αμβρόσιος Μητροπολίτης Μοσχονησίων, Άγιος Ευθύμιος Επίσκοπος Ζήλων. Οι άγιοι επίσκοποι που μαρτύρησαν κατά τους διωγμούς των Ελλήνων της Μικράς Ασίας – συναθλητές του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης (εικόνα μεγαλύτερης ανάλυσης της τοιχογραφίας στο Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καμένων Βούρλων)

Άγιος Προκόπιος Μητροπολίτης Ικονίου (έργο Αναστασίου Δρακόπουλου – Ιερός Ναός Αγίου Κοσμά του προσφυγικού μικρασιατικού Δήμου Νέας Φιλαδέλφειας Αθήνας)

Άγιος Γρηγόριος Μητροπολίτης Κυδωνιών Μικράς Ασίας.

Το μαρτύριο του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης (αγιογραφια Αντώνιου Φίκου)

Εικόνα του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης σε φυσική κλίμακα από τον μικρασιατικό Ιερό Ναό Παναγιάς Παντοβασίλισσας Νέας Τρίλιας Χαλκιδικής που φέρει το αυθεντικό επιτραχήλιο του Αγίου

Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης

Άγιος Προκόπιος, Μητροπολίτης Ικονίου.

Διαβάστε επίσης:

Ο Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης

Ναοί του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης και των Μικρασιατών Μαρτύρων

Πετρωτά Σμύρνης 1922: ο Ζάλογγος της Μικρασίας

Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙ ΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΩΝ στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου Νικαίας