Το Μιστί της Καππαδοκίας

Το Μιστί ή Μισθί (με ορθρό πρωτογενές όνομα »η Μυστή»), αποτελούσε μια αμιγώς ελληνική κωμόπολη της Καππαδοκίας, νότια της Καισάρειας, όπου στις αρχές του 20ου αι. ζούσαν τετρακόσιες χριστιανικές οικογένειες, κατοικώντας υπό την επιφάνεια του εδάφους. Για το όνομα του κάποιοι λένε ότι το έλαβε από τους μισθοφόρους του Μεγάλου Αλεξάνδορυ, οι οποίοι κατά την κάθοδο τους προς τους Πέρσες λόγω των δυσμενών συνθηκών διαβίωσης αποφάσισαν να εγκατασταθούν εκεί. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το έλαβε κατά τους Βυζαντινούς χρόνους από μισθοφόρους αγρότες.

Κατά μια άλλη εκδοχή, θεωρείται ότι οι Μιστιώτες είναι άποικοι από τα νησιά Λήμνος, Νάξος και Δήλος, τους οποίους φαίνεται ότι αποίκισε ο στρατηγός του Μιθριδιάτη Αρχέλαος όταν κυρίευσε τα νησιά αυτά. Άλλοι ερευνητές, όπως ο Καρολίδης, θεωρούν ότι ονομάστηκε Μιστί από πολλούς μετανάστες Έλληνες αγρότες που πήγαν στο χωριό αυτό από τα παράλια, για να εργασθούν ως μισθωτοί γεωργοί. Πολιτικά, το Μιστί υπάγονταν στη διοίκηση της Νίγδης.

Μιστί Καππαδοκίας: ο ναός των Αγίων Βασιλείου και Βλασίου (1840-1844), βυζαντινού ρυθμού, σπάνιος τύπος δεκάτρουλου ναού. Ένας από τους μεγαλύτερους ναούς της Ανατολής και ο μεγαλύτερος της Καππαδοκίας.

Οι Μιστιώτες ήταν πάντοτε, μαζί με τους άλλους Έλληνες της Καππαδοκίας, οι πρόμαχοι της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού. Οι Ακρίτες του Βυζαντίου που τόσο πολύ τους τραγούδησε η λαϊκή μούσα. Στα βυζαντινά χρόνια ήταν καστροπολεμίτες. Το Μισθί πρέπει να ήταν το μεγάλο Βυζαντινό κάστρο «Μισθεία». Το Μιστί έχει πολύ μεγάλη ιστορία. Σε έγγραφα της Μητρόπολης Καισαρείας, της έδρας του Αγίου Βασιλείου, αναφέρεται πως τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, πριν το 313 μ. Χ. υπαγόταν στην επαρχία της Λυκαονίας και λόγω του αμιγούς ελληνοχριστιανικού πληθυσμού του, ήταν επισκοπική έδρα με την ονομασία «Επισκοπή Μισθίων», ανήκοντας εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Ικονίου. Στα μετέπειτα χρόνια και συγκεκριμένα στα χρόνια του αυτοκράτορα Λέοντα Σοφού, όπως αναφέρει ο Λεβίδης Αναστάσιος, τιμήθηκε να είναι αρχιεπισκοπική έδρα.  Αυτό και μόνο το γεγονός, φανερώνει τη θρησκευτικότητα και την ποιότητα των Μιστιωτών. Στο παλιό υπόγειο χωριό τους, υπήρχαν τα ερείπια του ναού του Αγίου Βλασίου, της Αγίας Μαρίνας και των άλλων λαξευμένων παρεκκλησιών, τα οποία  δεν υπάρχουν σήμερα. Υπόγειες εκκλησίες υπήρχαν και έξω από το χωριό, όπως αυτή του Προφήτη Ηλία. Ανάμεσα στα έτη 1840-1844, έχτισαν οι φτωχοί Μιστιώτες, με ενέργειες του μητροπολίτη Σωφρονίου, έναν από τους μεγαλύτερους ναούς της Ανατολής και το μεγαλύτερο της Καππαδοκίας. Το σπανιότατο δεκάτρουλο δισυπόστατο ναό των Αγίων Βασιλείου και Βλασίου, βυζαντινού ρυθμού.

Το Μιστί τα παλαιότερα χρόνια ήταν υπόγειο χωριό και οι κάτοικοι ζούσαν στα κελέρια, όπως τα ονόμαζαν, όπου υπήρχε εκκλησία, φούρνος, πηγάδι για νερό και τρόφιμα, ως τα τέλη του 19^ου αι., οπότε οι Μιστιώτες άρχισαν να χτίζουν τα σπίτια τους πάνω από το έδαφος, το πάνω χωριό όπως το έλεγαν. Τις παλιές υπόγειες κατοικίες δεν τις αχρήστευσαν, αλλά τις χρησιμοποιούσαν ως αποθήκες και κελάρια, όπου διατηρούσαν τα αγαθά τους σαν σε σημερινό ψυγείο. Όταν κινδύνευαν, κατέβαιναν και πάλι στο υπόγειο χωριό τους όπου προφυλάσσονταν από τους νεότερους επιδρομείς, όπως παλιά.

Η μιστιώτικη διάλεκτος αποτελεί πρόκληση και θησαυρό για τους ερευνητές της ελληνικής γλώσσας. Λόγω της απομόνωσής τους από τον Ελληνισμό των παραλίων και της μητροπολιτικής Ελλάδας, δεν ακολούθησαν τις αλλαγές της ελληνικής γλώσσας, αλλά συνέχισαν να μιλούν ως τις μέρες μας μια ελληνική διάλεκτο, η οποία έχει τις περισσότερες αρχαιοελληνικές λέξεις ή ρίζες λέξεων, αν και οι περισσότερες παραφθάρηκαν από τότε που πήγαν και εγκαταστάθηκαν στην απόμακρη εκείνη περιοχή έως σήμερα.

Οι Μιστιώτες ασχολούνταν με τη γεωργία, η οποία όμως δεν τους απέδιδε σπουδαία παραγωγή, γι’ αυτό πολλοί έφτιαχναν ή εμπορεύονταν λευκά υφάσματα και σεντόνια. Όμως, εκεί που ξεχώριζαν ιδιαίτερα ήταν στη δημιουργία παπλωμάτων και κετσέδων.

Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι κάτοικοι του Μιστί διασκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στο Νέο Αγιονέρι, στην Πλαγιά, στην Αγία Παρασκευή, στις Μουριές και στους Αποστόλους Κιλκίς, στο Ξηροχώρι Θεσσαλονίκης, στη Μάνδρα και την Αμυγδαλέα Λαρίσης, στο Βόλο, στην Αλεξανδρούπολη, στην Αισύμη Αλεξανδρούπολης, στο Νεοχώρι Έβρου, στην Ξάνθη, στο Κοκκινόχωμα και στο Διπόταμο Καβάλας, στα Κομνηνά Κοζάνης και αλλού.

Ο άγιος Δημήτριος από τη Μυστή.