Οδός Κωνσταντίνου Μελενίκου: Το πρόσωπο του Θρακιώτη μάρτυρα που τιμάται στην πιο γνωστή «φοιτητική» οδό της Θεσσαλονίκης

Ο Μητροπολίτης Μελενίκου Κωνσταντίνος, ο Θρακιώτης μάρτυρας της Μακεδονίας

Ο Μητροπολίτης Μελενίκου Κωνσταντίνος Ασημιάδης, ο εκ Καλλιπόλεως Θράκης, μαρτυρήσας το 1913 στη Μακεδονία (Ντεμίρ Ισάρ, 25/6/13).

Ο Κωνσταντίνος Ασημιάδης γεννήθηκε το 1872 στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης και σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από όπου αποφοίτησε το 1902. Υπηρέτησε ως Αρχιδιάκονος της Μητροπόλεως Νικομηδείας. Μετέπειτα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και συνέχισε να διακονεί στη Μητρόπολη Νικομηδείας της Μικράς Ασίας, δίπλα στον Μητροπολίτη Φιλόθεο Βρυούνιο ως πρωτοσύγκελλος, γενόμενος γνωστός για τα πνευματικά του προσόντα και την ευρυμάθειά του («την εὐδόκιμον δράσιν του ὑπέρ τῆς ἐκπαιδεύσεως»). Στις 6 Απριλίου 1908 (Κυριακή των Βαΐων) χειροτονήθηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου Νικομηδείας τιτουλάριος Επίσκοπος Χαριουπόλεως, Βοηθός Επίσκοπος της Μητροπόλεως Νικομηδείας. Το 1910, μετά την παραίτηση του Μητροπολίτη Νικομηδείας Φιλοθέου, εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Όταν το 1911 χήρευσε ο Μητροπολιτικός θρόνος του Μελενίκου, συνήλθε η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και τον εξέλεξε Μητροπολίτη Μελενίκου.

Ο Κωνσταντίνος Ασημιάδης με την άφιξή του στο Μελένικο – σημαντικό μακεδονικό αστικό κέντρο της εποχής με έντονη παρουσία του Ελληνικού στοιχείου – ξεκίνησε το πολυσχιδές έργο του. Εργάσθηκε με σθένος για το ποίμνιό του επί δύο περίπου έτη αναπτύσσοντας πλούσια δράση για την προάσπιση της θρησκευτικής, εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας των κατοίκων του Μελενίκου, του Ντεμίρ Ισάρ (σημερινό Σιδηρόκαστρο) και της ευρύτερης περιοχής που περιλαμβανόταν στη Μητρόπολη που ποίμαινε. Για τη δράση του αυτή κατέστη μισητός από τους Τούρκους οι δε Βούλγαροι τον κατέταξαν στον πίνακα των προγεγραμμένων για θάνατο.

Το βράδυ της 25ης Ιουνίου 1913 τον συνέλαβαν Βούλγαροι στο Ντεμίρ Ισάρ, όπου διέμενε με τη μητέρα του και την αδελφή του (σημειώνεται πως ολόκληρη η Ανατολική Μακεδονία είχε καταληφθεί από τους  Βουλγάρους κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο). Μετά τη σύλληψή του, τον οδήγησαν σε μία μικρή πλατεία, έξω από την πόλη την εποχή εκείνη, που λέγονταν Καρά Αγάνη (σήμερα Πλατεία Πολυζωΐδη), πλησίον του χειμάρρου της Μαϊμούδας. Εκεί υπήρχε λάκκος καιόμενης ασβέστου, η οποία χρησιμοποιούνταν για το κτίσιμο της τότε Βουλγαρικής σχολής. Ο Ιεράρχης υφιστάμενος λακτίσματα και τρυπήματα από τις ξιφολόγχες βάδιζε προς τον τόπο του μαρτυρίου.

Ο Θωμάς Παπαχαριζάνος, πρόκριτος του Ντεμίρ Ισάρ, που μαρτύρησε το 1913 μαζί με τον Μητροπολίτη Κωνσταντίνο.

Τον Μητροπολίτη, ο οποίος σφάδαζε από τους πόνους, μετά τα δύο πρώτα πλήγματα, τον λόγχισαν όλοι οι Βούλγαροι στρατιώτες, ο ένας μετά τον άλλον στα πλευρά και στο κεφάλι. Κατόπιν τον ποδοπάτησαν υβρίζοντάς τον και ξεριζώνοντας τις τρίχες από το κεφάλι και το πηγούνι του. Ακολούθως περιύβρησαν τον νεκρό, αφαιρέσαντες τα ελάχιστα χρήματα που είχε μαζί του, του αφαίρεσαν το ωρολόγιο και το εγκόλπιό του, ενώ του πήραν ακόμη και το εξωτερικό του ράσο. Όταν τον οδήγησαν προς το λάκκο, ο ιεράρχης ούτε γένια είχε, ούτε μαλλιά. Δεν εκόρεσαν όμως το πάθος τους και κομμάτιασαν το σώμα του, έβγαλαν τους οφθαλμούς και τους πέταξαν στο λάκκο της καιόμενης ασβέστου. Μαζί με τον Μητροπολίτη μαρτυρικό θάνατο βρήκαν ο πρωθιερέας Σταύρος και ο πρόκριτος Θωμάς Παπαχαριζάνος.

Την επομένη, ημέρα Τετάρτη, όταν είχε συντελεσθεί και η σφαγή έτερων θυμάτων, οι Βούλγαροι σύροντες από τα πόδια τα σώματα του Μητροπολίτη και των άλλων εκτελεσθέντων τα έριξαν στο λάκκο της ασβέστου.

Προτομή του ανεγέρθηκε στην κεντρική πλατεία του Σιδηροκάστρου (το τότε Ντεμίρ Ισάρ, ο τόπος μαρτυρίου του). Το όνομά του έχει δοθεί σε οδό της Θεσσαλονίκης δίπλα στην Πανεπιστημιούπολη.

__

Σημειώσεις:

• Από το 1912 η περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας έπαψε να βρίσκεται υπό Οθωμανική Διοίκηση και το 1913 ανέλαβαν τη διοίκηση της περιοχής οι Βούλγαροι. Όμως τις τελευταίες ημέρες της κατοχής της περιοχής και γνωρίζοντας πως ο ελληνικός στρατός προελαύνει, ο βουλγαρικός στρατός προέβη σε πρωτοφανείς σφαγές και άλλες βιαιότητες τον Ιούνιο του 1913. Εκτός του βασανισμού έως θανάτου του Μητροπολίτη Κωνσταντίνου, του ιερέως Σταύρου και του προκρίτου Θωμά, ο βουλγαρικός κατοχικός στρατός, πριν αποχωρήσει, προέβη σε βιασμούς, καταστροφές οικιών και καταστημάτων Ελλήνων και ληστείες μετά από άσκηση βίας, αφήνοντας πίσω εικόνα καταστροφής και φόβου.
• Το απόγευμα της 27ης Ιουνίου 1913, η ίλη ιππικού του Ελληνικού Στρατού με διοικητή τον ανθυπολοχαγό Ιωαννίδη, εισέρχεται στην μαρτυρική πόλη του Ντεμίρ Ισάρ και την απελευθερώνει, αντικρίζοντας όμως εικόνα απόλυτης καταστροφής και εξαθλίωσης των επιζώντων κατοίκων.
• Ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που εισήλθε στο Ντεμίρ Ισάρ ήταν ο, τότε διοικητής του 9ου Τάγματος Ευζώνων Θ.Πάγκαλος. Ιδού οι πρώτες του εντυπώσεις, όπως τις περιγράφει στα «Απομνημονεύματά» του:
  Τα κύματα των πανικοβλήτων εξηκολούθουν παρελαύνοντα τροχάδην και με κραυγάς τρόμου προς δυσμάς. Υπό την σκέψιν ότι δεν δύναταί τις να βασισθή εις τας πληροφορίας ανθρώπων αλλοφρονούντων εκ του τρόμου, έσχισα την αναφοράν και διέταξα τους ιππείς (30 περίπου) να ιππεύσουν. Εξαπέστειλα δύο ελαφράς περιπολίας εμπρός και με την ημιλαρχίαν εν παρατάξει, δια των αγρών εκάλπασα προς τα βορείως της πόλεως υψώματα. Ομάδες τινές προ της θέας του επερχομένου ιππικού ετράπησαν εις φυγήν. Αλλά παρέμειναν επί του υψώματος τρεις τέσσαρες χωρικού ψυχραιμότεροι των άλλων […] Απέστειλα αμέσως δύο εκ των προυχόντων μετά τινών ιππέων όπως σταματήσουν τον φεύγοντα πληθυσμόν, ο οποίος μετά την μεσημβρίαν ήρχισεν επανερχόμενος εις τας οικίας του. Μετά σύντομον εξέτασιν ανεύρον εν των προαυλίω της Σχολής τεράστιον λάκον, ο οποίος περιείχε άνω των 60 πτωμάτων εκ των σφαγέντων την προηγουμένην. Μεταξύ αυτών ήταν και ο μητροπολίτης Μελενίκου. Εις έτερον τάφον επί αμμώδους εδάφους ήσαν περί τα 30 πτώματα, εν οις και δύο ιερείς της πόλεως. Περί τα 20 ακόμη πτώματα εύρομεν εις μεμονωμένους τάφους και τινά άταφα. Οι κάτοικοι και ιδία τα γυναικόπαιδα με σπαρακτικούς θρήνους παρηκολούθουν την εκταφήν των οικείων των. Μετά την σύνταξιν λεπτομερούς καταλόγου των ανεγνωρισθέντων θυμάτων ανεχώρησα μ.μ προς συνάντησιν της Μεραρχίας βαδιζούσης επί της αμαξιτής οδού προς βορράν εις Μαρτικοστίνοβο.
• Ο μέραρχος της έκτης Μεραρχίας, μετέβη στο Δεμίρ Ισσάρ (Σιδηρόκαστρο) και αφού διενήργησε έρευνα απέστειλε το εξής τηλεγράφημα στο τότε βασιλέα Κωνσταντίνο.
  «Λαμβάνω την τιμή να αναφέρω ότι μετά τις πληροφορίες που λάβαμε για σφαγές στο Δεμίρ Ισσάρ, εστάλη αξιωματικός του Επιτελείου που εξακρίβωσε τα παρακάτω: Ο Βούλγαρος λοχαγός της χωροφυλακής Μίκτα Μίλεγκώφ με την υπόδειξη τριών βουλγαρόφωνων κατοίκων συνέλαβε το Μητροπολίτη Κωνσταντίνο, τον ιερέα Παπασταύρο, τον προύχοντα Θωμά Παπαζαχαρίου και πλέον των εκατό άλλων ομογενών, του οποίους έκλεισε στον περίβολο της βουλγαρικής Σχολής. Όλους αυτούς τη νύχτα της 25ης προς 26 τρέχοντος μηνός (1913) Βούλγαροι στρατιώτες και χωροφύλακες τους σκότωσαν. Αγγάρεψαν, μάλιστα, Τούρκους χωρικούς και τους έθαψαν στον περίβολο της Σχολής, έξω από τον ανατολικό μαντρότοιχο αυτής. Ο αξιωματικός του επιτελείου μου διέταξε την εκταφή αυτών για να βεβαιωθεί για το αποτρόπαιο γεγονός. Πράγματι, σε βάθος πλέον των δύο μέτρων βρέθηκαν μαζεμένα τα πτώματα αυτών που έσφαξαν. Εκτός από τις σφαγές, αξιωματικοί αλλά και στρατιώτες του βουλγαρικού στρατού βίασαν πολλές παρθένους. Μία, μάλιστα, από αυτές, ονομαζόμενη Αγαθή Θωμά, κόρη κηπουρού, αντιστάθηκε και την έσφαξαν. Τα καταστήματα της πόλης καταστράφηκαν και διαρπάχθηκαν καθώς και όλα τα σκεύη των σπιτιών των ομογενών, πολλούς από αυτούς έσωσαν οι Τούρκοι που τους έκρυψαν στα σπίτια τους. Γενικά η πόλη παρουσιάζει οικτρό θέαμα καταστροφής και η πείνα απειλεί να την συμπληρώσει.»
  Με το τηλεγράφημα αυτό ο βασιλιάς Κωνσταντίνος από το Γενικό Επιτελείο που έδρευε στη Δοϊράνη έστειλε το παρακάτω κείμενο στο Υπουργείο Εξωτερικών:
  «Έκτη μεραρχία αναφέρει ότι Βούλγαροι στρατιώτες με διαταγή κάποιου λοχαγού της χωροφυλακής συνέλεξαν στο προαύλιο της βουλγαρικής Σχολής το Μητροπολίτη του Δεμίρ Ισσάρ, δύο ιερείς και πάνω από εκατό προκρίτους, τους οποίους κατέσφαξαν. Η Μεραρχία διέταξε την εκταφή των πτωμάτων και βεβαιώθηκε το έγκλημα. Βίασαν παρθένους και μία που αντιστάθηκε την κατέσφαξε. Διαμαρτυρηθείτε με εντολή μου, στους αντιπροσώπους των πολιτισμένων Δυνάμεων εναντίον των ανθρωπόμορφων αυτών τεράτων και σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο και δηλώσατε ότι θα αναγκαστώ με λύπη μου να προβώ σε αντίποινα, για να εμπνεύσω κάποιο φόβο και σκέψη πριν γίνουν τέτοια εγκλήματα. Οι Βούλγαροι επισκιάζουν όλες τις φρικαλεότητες των βαρβαρικών επιδρομών του παρελθόντος και αποδεικνύουν ότι δεν έχουν πια το δικαίωμα να συγκατελέγονται μεταξύ των πολιτισμένων λαών.   Κωνσταντίνος Β’»
  Το κείμενο δόθηκε και στον ανταποκριτή των “Times” του Λονδίνου ο οποίος τηλεγράφησε ότι το Δεμίρ Ισσάρ, το τελευταίο βουλγαρικό φρούριο στη Μακεδονία καταλήφθηκε από τον ελληνικό στρατό. Ο ανταποκριτής προσθέτει ότι ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος διαβίβασε σε αυτόν στη Δοϊράνη δριμύτατη τηλεγραφική διαμαρτυρία για την εξακρίβωση των σφαγών του Δεμίρ Ισσάρ.

Πηγές:

Ι.Μπάκα, Ο Ελληνισμός και η Μητρόπολη Μελενοίκου, Θεσσαλονίκη 2003

Ν.Χρηστίδη, Αγάλματα και Μνημεία του Ν. Σερρών, Σέρρες 2010

http://users.sch.gr/markmarkou/1901_1930/1913/koim/konstantinos_asimiades.htm